Wszystkie epoki literackie: kolejność, ramy czasowe i najważniejsze daty w Polsce i na świecie. Ta wiedza może przydać się na języku polskim

Na początku warto dowiedzieć się, czym są epoki literackie. To okresy w historii literatury, które mają zbliżone do siebie kierunki literackie, a zazwyczaj także światopoglądowe. Warto zaznaczyć, że ramy czasowe epok literackich są nieostre i umowne. Daty graniczne to najczęściej ważne wydarzenia społeczne, kulturowe czy geograficzne, które w sposób symboliczny pokazują przemianę danego nurtu myślenia.

Wiedza niezbędna na lekcjach języka polskiego to z pewnością kolejność epok literackich. Przedstawia się ona następująco:

• Starożytność (antyk);
• Renesans;
• Barok;
• Oświecenie;
• Romantyzm;
• Pozytywizm;
• Młoda Polska (modernizm);
• XX-lecie międzywojenne;
• Literatura II wojny światowej;
• Literatura współczesna.

Warto zaznaczyć, że o epokach literackich w Polsce mówimy od średniowiecza.

Warto znać nie tylko kolejność etapów, ale także ramy czasowe epok literackich. Starożytność rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pisma, a więc ok. 3500 r. p.n.e., a kończy w 476 r. n.e. (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego).

Średniowiecze rozpoczyna się w 476 r., a kończy w XIV/XV wieku. Za daty kończące średniowiecze uznaje się m.in.: 1492 (odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba), 1450 (wynalezienie druku), 1453 (upadek Konstantynopola).

Z kolei renesans – zwany też odrodzeniem – rozpoczął się wraz z końcem średniowiecza (XIV-XV wiek), a zakończył się na przełomie XVI i XVII wieku. Datą, która wyznacza koniec renesansu w Polsce, jest m.in. śmierć Jana Kochanowskiego w 1584 roku.

Barok rozpoczął się w XVI-XVII wieku i trwał do XVIII wieku. W Polsce za umowną datę zakończenia tej epoki uznaje się panowanie Sasów.

Oświecenie to epoka literacka, która rozpoczęła się w XVIII wieku (lata 30.), a zakończyła w 1795 roku (trzeci rozbiór Polski), jak uważa część badaczy lub w 1822 roku, kiedy to zadebiutował Adam Mickiewicz.

W tym samym roku zaczął się polski romantyzm, który trwał do ok. 1863 roku (powstanie styczniowe). Kolejną epoką literacką jest pozytywizm, datuje się go na lata 1863 lub 1864 do ok. 1890 roku.

Wtedy to na świecie zaczął się modernizm, który datuje się na lata 1890-1900 do 1918 roku. Warto zaznaczyć, że epoka ta w poszczególnych krajach nazywana była różnie, np. Młoda Polska, Młode Niemcy itd. Niekiedy jako datę rozpoczęcia tej epoki w Polsce podaje się wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera (1891).

XX-lecie międzywojenne – jak sama nazwa mówi – przypada na lata 1918-1939. Literatura II wojny światowej obejmuje okres od 1939 roku do 1945 roku. Z kolei o literaturze współczesnej mówimy po 1945 roku aż do dziś.

Przydatna w zapamiętaniu epok literackich może okazać się tzw. sinusoida Krzyżanowskiego, a więc wykres, który przedstawia naprzemienność epok literackich. Historyk literatury zauważył, że poszczególne następujące po sobie epoki literackie różnią się od siebie, a jednocześnie podobne do siebie są te, które występują naprzemiennie.

Można więc do jednej grupy epok zaliczyć tzw. epoki jasne, czyli: starożytność, renesans, oświecenie, pozytywizm, XX-lecie międzywojenne. W tych epokach literackich najważniejszymi wartościami są: rozum, nauka, harmonia i antropocentryzm.

Do drugiej grupy zalicza się tzw. epoki ciemne, a więc: średniowiecze, barok, romantyzm, Młoda Polska oraz czasy wojny. W tych epokach dominują takie aspekty jak: serce, uczucia, mistycyzm, wiara i teocentryzm.

Datowanie epok literackich na świecie i w Polsce może się od siebie różnić, ponieważ dane nurty artystyczne, kulturowe i literackie pojawiały się w naszym kraju nieco później. Warto wspomnieć też o polskich twórcach, którzy pisali w danych okresach:

• Średniowiecze – głównie anonimowi pisarze, tworzący ku większej chwale Boga.
• Renesans – Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga i Szymon Szymonowic.
• Barok – Mikołaj Sęp Szarzyński, Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Wacław Potocki, Jan Chryzostom Pasek.
• Oświecenie – Adama Naruszewicz, Franciszek Karpiński, Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki.
• Romantyzm – Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid.
• Pozytywizm – Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka.
• Młoda Polska – Stanisław Wyspiański, Leopold Staff, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski.
• XX-lecie międzywojenne – Julian Tuwim, Bolesław Leśmian, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska.
• Literatura wojenna – Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Tadeusz Borowski, Miron Białoszewski.
• Literatura współczesna – Witold Gombrowicz, Zbigniew Herbert, Jarosław Iwaszkiewicz, Tadeusz Konwicki, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek.