Częstochowa pełna tajemnic. Poznaj Skarby Jasnej Góry

Od ponad sześciu wieków Króluje Matka Boża w jasnogórskiej kaplicy i wysłuchuje próśb kolejnych pokoleń Polaków. Wielu z nich zostawiło tutaj prawdziwe skarby, wota składane z wdzięczności za otrzymane łaski. Wśród tej niezliczonej ilości darów znajdują się zarówno przedmioty o charakterze religijnym, jak i świeckim. Część eksponatów jest bardzo cennych, inne mają wartość historyczną lub wotywną.

- Na Jasnej Górze funkcjonują trzy ekspozycje. Skarbiec pokazuje historię naszego narodu i wpisaną w nią, historię Jasnej Góry. Muzeum 600-lecia powstało w 1982 r., z okazji 600-lecia istnienia Jasnej Góry, jako klasztoru dla ojców paulinów i sanktuarium oraz tej tradycji, która się tworzyła i funkcjonuje do dziś. Najnowsza część ekspozycji stałej, ukazująca rolę Jasnej Góry, jako twierdzy, znajduje się w Bastionie św. Rocha. Są tam również pamiątki z okresu zrywów niepodległościowych, z czasów ucisku, totalitaryzmu komunistycznego. Są eksponaty związane z orężem i pamiątki bolesne, jak te z katastrofy smoleńskiej – mówi o. Stanisław Rudziński, kustosz Zbiorów Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze.

Królewskie dary
XIX-wieczny Skarbiec mieści się nad zakrystią. Jego wnętrze zaprojektował znany architekt, Adam Szyszko-Bohusz. Zwiedzającym udostępniono do oglądania część skarbów i wotów o wielkiej wartości artystycznej, ofiarowanych Jasnej Górze przez: królów, szlachtę, magnatów, biskupów, papieży, ludzi sławnych, ale i tych nieznanych. Najstarsze pamiątki ze Skarbca pochodzą z początku XV w. a największa część zbiorów sięga XVII stulecia. Są to m. in. szaty i naczynia liturgiczne, obrazy, blachy wotywne oraz przedmioty świeckie: biżuteria, ordery, medale i militaria. Szczególnie interesujące są: XV-wieczny ornat węgierski, podarowana przez króla Zygmunta I Starego monstrancja z 1542 r., krzyż relikwiarzowy z 1510 r., dary ślubne Habsburgów, dary królewskie Michała Korybuta Wiśniowieckiego, królowej Bony, Stefana Batorego, królowej Eleonory, Jana III Sobieskiego, czy komplet ołtarzowy z białej porcelany miśnieńskiej – dar króla Augusta III Sasa, wszelkie dary papieskie.

Święte pamiątki przeszłości
Wota prezentowane w Skarbcu należały m.in do: Mikołaja Radziwiłła, Tadeusza Kościuszki, o. Augustyna Kordeckiego, Melchiora Wańkowicza i prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Na szczególną uwagę zasługują dwie monstrancje. Z pierwszą, gotycko-renesansową, o. Augustyn Kordecki kroczył w procesji po jasnogórskich Wałach w czasie oblężenia szwedzkiego. Druga, z roku 1672, została ufundowana jako wotum dziękczynne za ocalenie Jasnej Góry i Polski. Wspaniała monstrancja jako dziękczynne wotum za zwycięstwo nad Szwedami w została wykonana siedem lat po „potopie” na polecenie o. Kordeckiego. Jest wyjątkowo cennym dziełem złotniczym. Do jej dekoracji, oprócz barwnych emalii, użyto 22 funty złota, 2366 brylantów, 2208 rubinów, 81 szmaragdów, 30 szafirów i 214 pereł. Mierzy aż 103 cm wysokości i waży ponad 13 kg. Można ją zobaczyć w jasnogórskim Skarbcu.

Wota
W Skarbcu przechowywane są także wota błagalne i dziękczynne złożone w darze Matce Bożej przez pielgrzymów od późnego średniowiecza, aż po czasy współczesne. Największą, niematerialną wartość, stanowią tzw. wota serca, wiążące się z nawróceniem po pojednaniu z Bogiem. Odzyskana miłość do Boga i bliźnich wyrażona została w postaci: serduszek, ryngrafów, wisiorków, krzyży, różańców. Wotami obwieszona jest Kaplica i obraz Matki Bożej. Tam też znajdziemy przedmioty związane ze spektakularnymi uzdrowieniami, jak kule do podpierania się przy chodzeniu. Wota Matce Bożej złożył również papież Jan Paweł II. Złota róża i przestrzelony podczas zamachu na Ojca Świętego pas zobaczyć można obok obrazu Czarnej Madonny.

Ślady Męki Pańskiej
W prawej nawie Kaplicy Matki Bożej znajduje się wyjątkowe dzieło - późnobarokowy ołtarz z monumentalnym gotyckim krzyżem. Widoczny jest w nim wpływ Wita Stwosza. Z zapisów w kronikach zakonnych wynika, że krzyż ufundowała królowa Elżbieta, wdowa po Kazimierzu Jagiellończyku.
- Krzyż zachwyca mistrzostwem wykonania i porusza wstrząsającą ekspresją skoncentrowaną na umęczonym obliczu Odkupiciela. Wyraża tragiczne napięcie męki konania, głęboki refleks świadomości z pogranicza życia i śmierci – mówi o. Stanisław Rudziński.
Na górnej kondygnacji wejściowej części Kaplicy Matki Bożej znajduje się „Jasnogórska Golgota”, na którą składa się osiemnaście wielkoformatowych obrazów Jerzego Dudy-Gracza. Artysta umieścił wydarzenia w Polsce XX w. Poszczególne obrazy odzwierciedlają konkretny czas i przypominają postaci historyczne polskiego Kościoła. Według jego wizji, Golgota Chrystusa jest elementem życia każdego z nas.

Muzeum Wielkiego Jubileuszu
Kolejne miejsce warte odwiedzenia to mieszczące się w pomieszczeniach dawnej drukarni, działającej tam od XVII do XIX w., Muzeum 600-lecia. Ekspozycja ukazuje historię ponad sześćsetletniej obecności na Jasnej Górze Cudownego Obrazu Matki Bożej oraz historię zakonu paulinów. Jest tam też zabytkowy zbiór instrumentów muzycznych z XVII i XVIII w. używanych przez kapelę jasnogórską, a także książki wydane w jasnogórskiej drukarni. Można tam zobaczyć również: dary i pamiątki związane ze św. Janem Pawłem II, krzyż z fragmentów stalowej konstrukcji jednej z wież World Trade Center, który został ofiarowany przez strażaków uczestniczących w akcji ratunkowej po zamachu w 2001 r.

Bastion Św. Rocha
Najczęściej odwiedzaną częścią fortyfikacji Jasnej Góry jest Bastion św. Rocha, nazywany też bastionem Morsztynów – jego fundatorów. Można tam oglądać ekspozycję dotyczącą walki i martyrologii Polaków, aż po czasy „Solidarności”, m.in.: mundury wojskowe prezydenta Ignacego Mościckiego i marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, krzyż z napisem „Solidarność 13 grudzień 1981 r.” z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej, opleciony drutem kolczastym, sukienkę millenijną na obraz Matki Bożej, kopię Millenijnego Aktu oddania Polski Maryi oraz szereg osobistych pamiątek po Prymasie kard. Stefanie Wyszyńskim. Znajdziemy tam także czarne BMW E34, którym jeździł Karol Wojtyła. Ekspozycja łączy dwie wielkie postaci polskiego Kościoła. Jej tytuł brzmi: „Nie byłoby Papieża Polaka, gdyby nie było twojej wiary – Prymas Tysiąclecia błogosławiony ks. kard. Stefan Wyszyński”.

Bastion Św. Barbary
Od ponad roku, można na Jasnej Górze zwiedzać Bastion św. Barbary. To miejsce pamięci o historii naszego Narodu nazwanej umownie Golgotą Wschodu i Kaplicą Jasnogórskiej Matki Pojednania. Miejsce upamiętniające miliony Polaków, ofiary Rosji carskiej i sowieckiego totalitaryzmu. We wnętrzu Bastionu umieszczone zostały dwa szczególnie wizerunki Jasnogórskiej Maryi: Matki Bożej Wygnańców Tułaczy, który podzielił los Polaków pod radzieckim terrorem oraz ikona z 1991 r., która towarzyszyła tu VI Światowym Dniom Młodzieży z Janem Pawłem II. Jest też Krzyż Katyński, poświęcony przez Jana Pawła II i pobłogosławiony przez Benedykta XVI.

Sukienki Matki Bożej
W II połowie XVII w. pojawiły się na Jasnej Górze tzw. „Sukienki obrazu”. Obecnie znajduje się w sanktuarium 10 sukienek Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej. Cztery najstarsze opisano w inwentarzu skarbca z 1685 r. Ich nazwy pochodziły od: imienia Jezus, Pelikana. Ducha Św. oraz Imienia Marii. Kolejne opisano jako: Diamentową, Perłową, Rubinową i Łańcuszkową. Diamentowa i Rubinowa, uzupełnione nowszymi darami, przetrwały, jako zespoły zabytkowych klejnotów. O. Stanisław Rudziński podkreśla, że obraz przyozdabiany jest najczęściej sukienkami rubinową i diamentową, które - jak zauważył zakonnik - najpiękniej dekorują obraz. Jedne z nowszych to sukienka bursztynowo – brylantowa - sukienka zawierzenia Totus Tuus – powstała w 2005 r., czy sukienka perłowa z 2018 r., wzorowana na skradzionej w 1909 r. z Cudownego Obrazu. W Muzeum 600-lecia wyeksponowanych jest obecnie sześć sukienek, jedna w Skarbcu.

Jasnogórski Obrońca
W roku jubileuszowym poświęconym bohaterskiemu paulinowi o. Augustynowi Kordeckiemu, w 350. rocznicę jego śmierci oraz 420. urodzin, przygotowano wystawę plenerową w pobliżu pomnika O. Augustyna, na Jasnogórskich Wałach. Wystawę stanowią unikatowe zdjęcia z archiwum jasnogórskiego i opis najważniejszych wydarzeń z życia o. Kordeckiego. Jest tam m.in. akt urodzenia Klemensa Kordeckiego - kopia z ksiąg parafialnych oraz fragmenty zapisów klasztornych kronik.

Od kwietnia do końca listopada w godz. 8 – 16 otwarta jest wieża jasnogórska. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych obiektów architektury w Polsce. Wieża ma 106,3 m wysokości i składa się z pięciu kondygnacji. Można z niej podziwiać Częstochowę i okolice. Obecna wieża jest piątą w dziejach Jasnej Góry. Istnieje od 1906 r. Jej kształt opracowali architekci – Stefan Szyller i Józef Dziekoński.

Muzea jasnogórskie czynne są od godz. 9 do 17. Zwiedzający mogą skorzystać z fachowej wiedzy przewodników Jasnogórskiego Centrum Informacji, które jest pracuje w dni robocze od godz. 8 do 16. Przewodnicy oprowadzają w językach: polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim, hiszpańskim, portugalskim, ukraińskim i niderlandzkim.