![Germankówka była liczącą ponad 2 tys. mieszkańców wsią na Podolu. Do 1939 r. żyli w niej Polacy, Ukraińcy (stanowili 2/3 mieszkańców) i kilka rodzin żydowskich. Po okresie okupacji sowieckiej tereny Podola zajęli Niemcy. W tym rejonie pozostawili jedynie nieliczne oddziały porządkowe, które nie mogły bądź nie chciały chronić ludności polskiej przed atakami ze strony silnych w regionie oddziałów UPA. Dlatego też przez cały 1943 r. i 1944 r., nawet po wejściu Sowietów, dochodziło do licznych mordów popełnianych na Polakach przez upowców na całym Podolu. Fala zbrodni przeszła także przez Germankówkę. Jej mieszkańcem był wówczas Stanisław Leszczyński (ur. 1927 r.). Omal nie zginą w masakrze dokonanej przez Ukraińców na weselu Stefanii Szczerby z Bolesławem Poniatowskim w nocy z 13 na 14 lutego 1944 r. Oto jego relacja z tych dramatycznych chwil:Zebrało się na to weselisko wiele luda – było nas ponad setka. Izba [w drewnianym domu państwa Szczerbów – red.] była obszerna, wszystko zostało obmyślone i przygotowane, więc wesele zaczynało się pogodnie i spokojnie. Wszyscy zasiedli na wyznaczonych miejscach. (…) Zaczęło się ściemniać, dom rzęsiście oświetlony lampami, goście zaczęli się kręcić po pokojach, podwórzu – młódź wciąż tańczyła. (…) Pod oknami weselnego domu zaczęła się zbierać coraz liczniejsza grupa ukraińskich młodzieńców.(…) Jeszcze przed zapadnięciem zmroku do weselnej izby weszło sześciu niemieckich żołnierzy. Posadzono ich za oddzielnym stołem, obsłużono jedzeniem i piciem i wkrótce ci żołnierze, odstawiwszy karabiny w kąt, zabrali się za dziewczyny. Byli lekko na rauszu więc się rozochocili i nie darowali sobie żadnego tańca. (…) W pewnym momencie tamci spod okna [młodzi Ukraińcy – red.) zniknęli. Ktoś nawet to jakoś skomentował, ale przecież na sali byli uzbrojeni żołnierze, więc czego się bać.CZYTAJ TAKŻE: Rzeź wołyńska i jej apogeum: krwawa niedziela 11 lipca ’43Kiedy Władek [Szelest – weselny grajek – red.] ponownie odjął swoje skrzypeczki i zaczął to swoje „Bez śladu ta miłość” - nagle ze wszystkich okien huknęły w głąb izby wystrzały.Była godzina 22. Ojciec wrzasnął: „Gasić światła! Wszyscy na ziemię! Pod okna!”. Ogień pojedynczy i automatyczny szedł na nas ze wszystkich czterech okien. W całym domu powstał lament i jęki, które zagłuszały strzały. Pomimo zgaszenia lamp, w całym domu było jeszcze widniej od wystrzałów. Padliśmy na ziemię, ale co to mogło pomóc? Kto usłuchał i komu udało się upaść pod oknami, niemal u nóg napastników, to mu się udało ujść z życiem, bo kule szły nieco dalej od tej ściany, ale i tak wiele osób pod tą ścianą zginęło. Ja się czołgałem wzdłuż ściany w pobliżu okien i przesuwałem się po zabitych i rannych, natrafiałem na mokre miejsca od rozlanej krwi i rozbitych mózgów. Gdy z tego piekła potem wyszedłem, byłem cały umazany krwią i różową miazgą. Jakoś się znalazłem w sieni, tuż obok alzackiego Kacpra [jednego z żołnierzy Wehrmachtu – red.]. Widziałem go wyraźnie w tym ogniu. Ja się wcisnąłem w naroże ściany przy wejściowych drzwiach, a on przykucnął przed tymi okutymi drzwiami, zarepetował karabin i szarpnął drzwi ku sobie. W tym momencie huknął strzał, Kacper się prawie uniósł, zarzęził i zwalił na prawo ode mnie. Rzuciłem się z tego naroża w stronę kuchni. Przesunąłem się przez drgające jeszcze ciało Kacpra i w kuchni wsunąłem się pod jakiś mebel. Podczołgałem się w pobliże okna. W świetle wystrzałów zauważyłem na meblu pierzynę. Przed wojną należałem do „Strzelczyków” i słyszałem, że ptasie pióra mogą czasem dać ochronę prze kulami. Więc wciągnąłem wyciągnąłem rękę i zacząłem ściągać na siebie pierzynę. Nagle huknął wybuch i w świetle ognia widziałem latające po kuchni pierze. Oszołomiło mnie i w uszach zaczęło mi dzwoniąco syczeć. Syczy do teraz. Zaraz też wśród tego syczenia usłyszałem jakby z wielkiej oddali jęk mojej babci Anieli. Jęcząc piskliwie, wołała: „Wody, wody, wody!”. Te jęki zacichały, aż ustały zupełnie. Była ode mnie na wyciągnięcie ręki – nie mogłem jej tej wody podać. W chwile po tym wybuchu, a był to wybuch granatu, na zewnątrz domu zakrzyknięto: - Chłopci, szkoda kul, bierim noży i do seredyny! - Chłopcy, szkoda kul, bierzmy noże i chodźmy do środka!Przez okno, pod którym leżałem, jeden z nich wskoczył tuż obok mnie. Miał na sobie kożuch białym włosiem wywrócony na zewnątrz i takąż na głowie baranicę. Ale gdy tylko skoczył, błysnęło wokół i zaczął palić się ten dom. Nie wiem, co się stało z tym skoczkiem, bo ja naprawdę nożowej śmierci się przeraziłem. Zacząłem się pośpiesznie na brzuchu wycofywać z powrotem do sieni. Czołgając się, wciąż natrafiałem na krew i coś lepkiego, wszystko to było jeszcze ciepłe, drgały ciała i jęczeli ranni. Pełznąć, musiałem się też przesunąć przez ciało mego ojca. Spadały płaty ognia, coraz trudniej było oddychać. Nagle wśród płomieni zauważyłem swego dziadka Józefa. Poznałem go po białej głowie; tylko on jeden szedł przez weselną izbę wyprostowany, jakby wyraźnie szukał śmierci.(...)Już dogasał dom. Strzały zaczęły rzednąć, tylko na zewnątrz, gdzieś na podwórzu słychać było pojedyncza palbę. Tam zabijano i dobijano tych, którym udało się wyskoczyć z płonącego domu. Szalejący nad nami pożar objął dach i wszystkie zewnętrzne ściany – wyschnięta zagata [ocieplenie budynku mieszkalnego na zimę najczęściej z liści drzew i elementów płotu – red.] płonęła jak bibułka na choince. Ponadto słomiany dach zaczął się zawalać ognistymi płatami do środka. (…) Zbliżał się kres życia, brakowało powietrza, dusiliśmy się. Usta wciągały już tylko gorący dym. Zaryzykowaliśmy, bo już za chwilę umieralibyśmy z braku powietrza. Poderwałem się i chyba w ostatniej sekundzie , pchany instynktem życia,pociągnąłem matkę i wypadliśmy przez otwarte okno na zewnątrz. Podsunęliśmy się w rozmiękły śnieg i zaczerpnęliśmy powietrza. Poleżeliśmy chwilę w rozdeptanym śniegu i poderwaliśmy się do ucieczki. Ale nie trzeba było daleko uciekać, bo napastnicy zniknęli. Tylko matka w szoku gdzieś pobiegła za stogi na podwórzu. Ja natomiast dołączyłem do kogoś, kto zawołał, żeby wyciągnąć z domu ludzi.Ogółem w czasie weselnej masakry w Germankówce zginęło ok. 30 osób. Na zdjęciu: Pogrzeb polskiej ofiary UPA na PodoluFragment pochodzi z książki Stanisława Leszczyńskiego „Uwikłanie. Wspomnienia z Podola 1939-1945” (IPN Rzeszów, 2015).](https://d-art.ppstatic.pl/kadry/k/r/1/24/82/57e13a031097d_o_medium.jpg)
Wstrząsające wydarzenia przypomniał w filmie "Wołyń" Wojciech Smarzowski. Akcja filmu rozpoczyna się w 1939 roku w małej wiosce zamieszkanej przez Ukraińców, Polaków i Żydów. Zosia Głowacka (nagrodzona w Gdyni Michalina Łabacz) ma 17 lat i jest zakochana w swoim rówieśniku, Ukraińcu Petrze. Ojciec postanawia jednak wydać ją za bogatego polskiego gospodarza Macieja Skibę. Wkrótce w życie prostych ludzi zostanie wpleciona wielka polityka, która doprowadzi do krwawej rzezi.
Dlatego też warto przypomnieć najbardziej tragiczne epizody antypolskiej kampanii Ukraińskiej Powstańczej Armii, jaką prowadzono na południowo-wschodnich Kresach okupowanej II RP w latach 1943-44 r. Oto relacje o zbrodniach ukraińskich nacjonalistów na ludności polskiej w Parośli, Porycku, Woli Ostrowieckiej, Ostrówkach, Hucie Pieniackiej i Germakówce.
NATO na Ukrainie
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
