Polska dogoniła Niemcy pod względem minimalnego wynagrodzenia

Na rysunku 1. zaprezentowano ranking wśród państw UE w okresie 2008-2012, który dotyczył ilorazu MW do przeciętnego wynagrodzenia (PW). Iloraz ten został oznaczony jako ISA. W tamtym okresie Polska znajdowała się na 14. pozycji i daleko za Niemcami i Francją.

Od 2016 r. intensywne prace Rządu RP doprowadziły do wdrożenia bardzo ważnego programu kształtowania MW w taki sposób, aby beneficjentami byli nie tylko pracownicy, ale także pracodawcy, rynek pracy i cała gospodarka. To spowodowało, że Polska w rankingu na tle UE przesunęła się do czołówki zrównując się z Niemcami, co przedstawiono na rysunku 2., na którym przedstawiono wartości relatywnego wskaźnika minimalnego wynagrodzenia ISA dla poszczególnych państw w UE w 2022 r.

Polska znalazła się w roku 2022 w grupie pierwszych 7 państw ze wskaźnikiem ISA=42.6%, który niewiele odstaje od wskaźnika w Niemczech, gdzie ISA=46,4%, zaś w 2023 r. Polska znalazła się w pierwszej trójce. Zbliżenie się Polski do czołówki w Europie było możliwe przez odpowiednie zwiększanie MW od 2016 r., co przyczyniło się do wzrostu atrakcyjności polskiego rynku pracy i wzrostu konkurencyjność polskiej gospodarki.

Działania Rządu RP w zakresie MW w latach 2016-2023 uruchomiły pewne mechanizmy rynnowe, które przedtem nie działały lub zawodziły. Stawka MW powinna być swego rodzaju punktem równowagi pomiędzy kondycją ekonomiczną pracodawcy, pracownika, rynku pracy i całej gospodarki, dlatego metody służące do ustalania MW powinny być zdolne do wyznaczania takiego punktu równowagi.

MW nie może nadmiernie obciążać pracodawcy, żeby nie hamować jego rozwoju, z drugiej strony powinno zapewniać odpowiednią siłę nabywczą dla pracownika i jednocześnie być w odpowiedniej odległości od płac rynkowych, czyli MW i PW, co jest ważne dla elastyczności rynku pracy i utrzymywania mechanizmów rynkowych, a także dla zapewnienia odpowiednich poziomów relatywnych wskaźników ISA oraz ISM, który jest ilorazem minimalnego wynagrodzenia do mediany płac (mediana płac jest to taka płaca poniżej, której 50% pracowników otrzymuje niższe pensje, zaś powyżej tego progu 50% pracowników otrzymuje wyższe pensje).

System MW został tak ustawiony, aby polska gospodarka była konkurencyjna wobec innych w Europie, co będzie zabezpieczać przed odpływem polskich pracowników na zachód, a także mobilizować Polaków do powrotu zza granicy. MW nie jest płacą, która może być ustalana przez same mechanizmy rynkowe, lecz powinna być przedmiotem, zdrowego i bazującego na prawach ekonomii, konsensusu wszystkich zainteresowanych podmiotów.

Wobec tego MW ma prowadzić do pogodzenia: potrzeb pracodawcy, którego interesem jest produktywność; pracownika, którego interesem jest siła nabywcza, rynku pracy, którego interesem jest odpowiedni poziom mediany płac (MP) i przeciętnego wynagrodzenia (PW) oraz całej gospodarki, której interesem jest utrzymanie wskaźników ISM i ISA na takim poziomie, aby być konkurencyjną wobec innych krajów w Europie. Na rysunku 3. zilustrowano schematycznie koncepcję MW w tworzeniu równowagi rynkowej pomiędzy pracodawcami, pracownikami, rynkiem pracy i całą gospodarką.

Taką równowagę uzyskuje przez stosowanie takich metod do ustalania MW, które uwzględniają następujące zagadnienia jak:

• • wagi ukazujące wpływ produktywności, siły nabywczej, MP i PW na MW;
• • liczba podmiotów gospodarczych i zatrudnionych pracowników w sektorze przedsiębiorstw w zależności od ich wielkości;
• • zróżnicowany poziom płac w zależności od wielkość przedsiębiorstwa;
• • międzynarodowe wskaźniki referencyjne ISM oraz ISA.

Kierunki działania, jakie przyjął Rząd RP od 2016 r. dotyczące ustalania MW, przyczyniły się do adekwatności wynagrodzeń w odniesieniu do wkładu pracy i wydajności w celu osiągnięcia godnego poziomu życia, zmniejszenia ubóstwa pracujących, a także wspierania spójności społecznej i pozytywnej konwergencji społecznej. W tym kontekście trzeba w dalszej kolejności poprawiać te rozwiązania, aby wymienione cele mogły być lepiej, szybciej i skutecznie osiąganie.

Wydaje się, że w dalszej kolejności w procesie udoskonalania systemu ustalania MW powinno rozwijać się w kierunku poszukiwania złotego środka pomiędzy kondycją finansową pracownika i pracodawcy, a także uzyskiwaniem maksymalnej efektywności rynku pracy i konkurencyjności gospodarki względem innych państw UE. Ważną sprawą w tym kontekście będzie uwzględnienie wag odzwierciedlających wpływ poszczególnych czynników jak produktywność, siła nabywcza, MP i PW na MW, co będzie miało istotne znaczenie dla uzyskania punktu równowagi pomiędzy pracodawcami, pracownikami, rynkiem pracy i gospodarką.

W dalszej kolejności zostaną przedstawione wartości wskaźników ISM i ISA w państwach UE w okresie od 2000 do 2022, aby uzyskać nie orientacyjne, ale szczegółowe i obiektywne przedziały wartości wskaźników referencyjnych do ustalania minimalnego wynagrodzenia w Polsce.

Na rysunku 4. przedstawiono średni wskaźnik ISA i odchylenia w górę od tego wskaźnika o +5% i +15% w UE w latach 2003-2022. Na tym tle zilustrowano przebieg w czasie średniego wskaźnika ISA w Polsce, który po 2016 r. zaczął przekraczać średnią w UE o jedno odchylenie standardowe przekraczając poziom 45%. Bieżąca wartość wskaźnika ISA w 2023 wynosi 52,1%, czyli od 2016 wskaźnik ten znalazł się w przedziale 45%-55%, co oznacza, że Polska znalazła się w grupie 5 państw w UE o najwyższej wartości tego wskaźnika, co jednocześnie wskazuje na wysoką konkurencyjność naszej gospodarki na tle UE, a także niskie ryzyko odpływu polskich pracowników na inne rynki pracy w Europie, co zwiększa również szansę na powrót Polaków zza granicy do Polski.

Na rysunku 5. przedstawiono średni wskaźnik ISM i odchylenia od tego wskaźnika o +7,5% i +15% w UE w latach 2003-2022 i na tym tle zaprezentowano przebieg w czasie średniego wskaźnika ISM w Polsce, który po 2012 r. zaczął przekraczać średnią w UE, a od 2020 przekroczył poziom 55%. Bieżąca wartość wskaźnika ISM w 2023 wynosi ok. 62,6%, czyli od 2020 r. wskaźnik ten znalazł się w przedziale 45%-55%, co oznacza, że Polska jest w grupie 8 państw w UE o najwyższej wartości tego wskaźnika, co jednocześnie wskazuje na wysoką konkurencyjność naszej gospodarki na tle UE, a także niskie ryzyko odpływu polskich pracowników na inne rynki pracy w Europie, co zwiększa również szansę na powrót Polaków zza granicy do Polski.

Na rysunku 6. przedstawiono wartości wskaźnika ISM dla poszczególnych państw w UE w 2022 r. Polska znajdowała się w grupie pierwszych 7 państw ze wskaźnikiem ISM=52.1%, który praktycznie jest porównywalny do wskaźnika w Niemczech, gdzie ISM=52,6%. Zbliżenie się Polski do czołówki w Europie było możliwe przez odpowiednie zwiększanie MW od 2016 r., co przyczyniło się do wzrostu atrakcyjności polskiego rynku pracy i wzrostu konkurencyjność polskiej gospodarki.

W podsumowaniu można stwierdzić, że uwzględnienie takich czynników jak: produktywność, siła nabywcza płac, PW, MP i wskaźniki ISM oraz ISA przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia ma silne podstawy merytoryczne, a analiza kształtowania się wskaźników ISM i ISA w państwach UE od 2000 r. do 2022 r. prowadzi do wniosku, że ich wartości referencyjne dla Polski powinny być przyjęte w następującym zakresie: dla ISM = (55%-65%), średnio 50%, a dla ISA = (45%-55%), średnio 50%.

rs