Na religijnych ścieżkach Żydów mesjanistycznych

Judaizm nie uznaje Żydów mesjanistycznych w ogóle za Żydów, nawet wówczas, jeśli mają żydowskie pochodzenie, są obrzezani i przestrzegają przykazania Tory. Niektóre środowiska chrześcijańskie też mają do nich dystans, choć owi Żydzi nie tylko wierzą w Jezusa, ale swoich korzeni upatrują w jego pierwszych naśladowcach.

Kościół katolicki ma problem z rozeznaniem, czym właściwie jest ruch mesjanistyczny - twierdzi np. Jacek Dziedzina, dziennikarz, który zajmuje się tematyką religijną. Pisze: ów problem wynika z jego ogromnej różnorodności, w tym również ze specyfiki podejścia do kwestii przynależności, sakramentów, tożsamości. Najogólniej mówiąc, do żydowskiego ruchu mesjanistycznego zalicza się po prostu Żydów, którzy uwierzyli w Jezusa z Nazaretu. Mówią o nim zawsze po hebrajsku Jeszua. Wierzą, jak chrześcijanie, że jest obiecanym przez Boga Mesjaszem Izraela, Synem Bożym i Zbawiciela Świata”.

I dodaje: „Jednocześnie większość z nich żyje tą wiarą w sposób specyficzny dla Żydów, nie porzucając praktyk religijnych judaizmu. Nie jest to zatem przypadek taki, jak nawrócenie Edyty Stein (dziś świętej Kościoła katolickiego) czy rabina Rzymu Eugenia Zolli, którzy przyjęli chrzest i »po prostu« stali się chrześcijanami”.

Problem sięga starożytności. Wielki Sanhedryn w Jawne w 90 r. n.e. pozbawił Żydów, którzy nie chcieli wyrzec się wiary w Chrystusa, prawa nazywania się Żydami, a z kolei I Sobór Nicejski w 325 r. n.e. zabronił chrześcijanom pochodzenia żydowskiego utrzymywania tradycji żydowskich, choćby święcenia szabatu i obchodzenia świąt żydowskich.

Gdy spojrzy się na doktrynę mesjanistów, widać, że jest zróżnicowana. Samo określenie „Żydzi mesjanistyczni” pojawiło się dość późno, dopiero pod koniec XIX w., dla określenia niektórych grup judeo-chrześcijańskich. Ponadto tzw. Judaizmem mesjanistycznym nazywanych jest także kilka ruchów w ramach judaizmu rabinicznego, niemających nic wspólnego z chrześcijaństwem, natomiast wyróżniających się rozbudowanymi doktrynami eschatologicznymi, czyli traktującymi o rzeczach ostatecznych.

Judaizm mesjanistyczny nawiązuje do starożytnego judeochrześcijaństwa, czyli żydowsko-chrześcijańskiego synkretyzmu. Nie uważa się za odłam judaizmu rabinicznego, lecz za jedno ze stronnictw dawnego judaizmu świątynnego, obok faryzeuszy (twórców judaizmu rabinicznego), saduceuszy i esseńczyków.

Do wyznawców judaizmu nie-rabinicznego (nie-talmudycznego), prócz żydów mesjanistycznych, należą także np. Falasze, czyli czarnoskórzy żydzi etiopscy, Samarytanie i Karaimi, choć akurat te trzy ostatnie grupy nie uznają Jezusa za Mesjasza.

Współczesna forma doktryny Żydów mesjanistycznych pojawiła się w latach 60. i 70. XX w. Początkowo, główny nurt ruchu rozwijał się pod wpływem teologii protestanckiej, szybko jednak pojawił się nurt bliski katolickiemu rozumieniu Kościoła - zwłaszcza w jego wersji odnowionej przez Sobór watykański II w Deklaracji „Nostra aetate”.

„Jeżeli więc w ciągu wieków wiele powstawało sporów i wrogości między chrześcijanami i mahometanami, święty Sobór wzywa wszystkich, aby wymazując z pamięci przeszłość, szczerze pracowali nad zrozumieniem wzajemnym i w interesie całej ludzkości wspólnie strzegli i rozwijali sprawiedliwość społeczną, dobra moralne oraz pokój i wolność” - czytamy w niej.

W punkcie czwartym, dotyczącym wprost relacji Kościoła do judaizmu, ojcowie soborowi poruszyli wiele istotnych zagadnień teologicznych. Wezwali chrześcijan i Żydów do dialogu. „Skoro więc tak wielkie jest dziedzictwo duchowe wspólne chrześcijanom i Żydom, święty Sobór obecny pragnie ożywić i zalecić obustronne poznanie się i poszanowanie, które osiągnąć można zwłaszcza przez studia biblijne i teologiczne oraz przez braterskie rozmowy” - podkreślono.

Zalecono również, aby nie nauczać o Żydach i judaizmie niczego, co byłoby sprzeczne z prawdą Ewangelii. Potępia się także jednoznacznie wszelkie prześladowania, które kiedykolwiek kierowano przeciwko Żydom.

Lecz „Nostra aetate” nie powstałaby, gdyby nie głęboka teologiczna refleksja Kościoła nad nauką św. Pawła. W 11. rozdziale „Listu do Rzymian” Apostoł analizuje wszak fakt odrzucenia Mesjasza przez naród wybrany. Ale zaraz dodaje: „I tak cały Izrael będzie zbawiony” (Rz 11, 26a), oraz wypowiada kluczowe zdanie: „Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne (Rz 11, 29). Krótko mówiąc: naród Izraela nigdy nie przestał być narodem wybranym, bo Bóg nie może nie dotrzymać swoich obietnic i nie może zaprzeczyć samemu sobie.

Ponownie sięgnijmy do tekstu Jacka Dziedziny, który pisze: „Daniel Juster, jeden z liderów ruchu Żydów mesjańskich w USA, oraz ks. Peter Hocken, zmarły w 2017 r. brytyjski duchowny katolicki, zaangażowany m.in. w ruch mesjański ze strony Kościoła katolickiego, w swoim opracowaniu pt. »Przebudzenie mesjanistyczne wśród Żydów« napisali, że »mesjanistyczni Żydzi podważają dotychczasowe, zgodne stanowisko chrześcijan i Żydów, że Żydzi po przyjęciu wiary w Jezusa przestają być Żydami, a stają się chrześcijanami«.

Oznacza to, że „żądają dla siebie tego samego statusu w Ciele Chrystusa, którym cieszyło się pierwsze pokolenie Żydów wierzących w Jezusa, którzy wyrażali swoją wiarę konkretnie jako Żydzi i których wiara w Jeszuę nie pomniejszała w ogóle ich statusu bycia częścią ludu wybranego ani też mu nie zaprzeczała”.

W książce Marka S. Kinzera „Zgłębiając własną tajemnicę. Kościół w żydowskiej myśli mesjańskiej” znaleźć można informacje na temat współczesnych Żydów mesjanistycznych, nazywanych tu „ruchem mesjańskim”. Okazuje się, że Żydzi mesjanistyczni skupieni są w autonomicznych wspólnotach lokalnych, czyli odpowiednikach gmin wyznaniowych, zwanych czasami zborami lub synagogami.

Aby taki zbór uznać za ukonstytuowany, musi on - podobnie jak w judaizmie rabinicznym - liczyć co najmniej 10 obrzezanych mężczyzn, w wieku ponad 13 lat. Wspólnoty lokalne są z reguły zrzeszone w federacjach krajowych i międzynarodowych. Najstarszą tego typu organizacją - pisze Kinzer - jest IAMCS. Założona już w 1925 r., a która w roku 1994 obejmowała 13 stowarzyszeń narodowych.

Żydzi mesjanistyczni obecni są w USA, ale też w Europie oraz w Afryce (m.in. w Etiopii, gdzie istnieje duża diaspora żydowska). Najtrudniej określić, ilu Żydów mesjańskich żyje w samym Izraelu - mówi się o ok. 20 tys., ale może ich być o wiele więcej. Brak oficjalnych danych, bo przyznanie się do takiej konwersji rodzi wiele problemów ze strony władz (prawodawstwo państwa Izrael nie uznaje żydostwa Żydów mesjańskich) i ortodoksów żydowskich.

Badacze Żydów mesjanistycznych zwracają uwagę na fenomen ich wspólnot na Ukrainie. To tam, w 1994 r. Boris Saulowicz Grisenko, nawrócony i wierzący w Jeszuę Żyd założył pierwszą Wspólnotę Żydowską w Kijowie. Wspólnota, licząca dziś kilka tysięcy osób, stanowi największą grupę mesjańską na świecie. Druga po Kijowskiej wspólnota znajduje się w Berdyczowie.
Ruch mesjański na Ukrainie ma kilka wyjątkowych cech: po pierwsze jest to ruch modlitwy i postu. Kilka razy w roku w różnych lokalizacjach odbywają się kilkudniowe rekolekcje skupiające zawsze setki uczestników, podczas których - wedle licznych świadectw - wiele osób doznaje uzdrowień.

Wiara Żydów mesjanistycznych ma charakter charyzmatyczny, wywodzący się z protestantyzmu. Wierzący praktykują nadprzyrodzone przejawy mocy Ducha Świętego (np. uzdrawianie chorych czy proroctwo). Powszechne jest unikanie chrześcijańskiej nomenklatury i używanie nazewnictwa żydowskiego (Jezus - Jeszua, Chrystus - HaMaszija, Ojciec - Abba, Duch Święty - Ruach HaKodesz, chrzest - mykwa).

Domy modlitwy mesjanistów, zwłaszcza te na Bliskim Wschodzie, często przypominają wystrojem tradycyjne bożnice, a nabożeństwa mają cechy nabożeństw judaizmu rabinicznego. Żydów mesjanistycznych można rozpoznać po tym, że noszą oni szale modlitewne, tałesy, z błękitnymi frędzlami, podczas gdy żydzi rabiniczni mają frędzle białe. Zachowali szabat jako dzień święty.

Niektóre środowiska głoszą przesłanie do chrześcijan i Kościołów chrześcijańskich. Jest to prośba o otwarte serca wobec Żydów. Tylko gdy chrześcijanie prawdziwie „nawrócą się z antysemityzmu i otworzą swoje serca na braci Jezusa, ci bracia, Żydzi otworzą swoje serca na pełne przyjęcie Ewangelii”.

Seweryn Osowski w tekście „Współczesny ruch Żydów mesjanistycznych: zarys historyczny i wierzenia” stawia z kolei pytanie o przyszłość tego religijnego fenomenu: „Bezprecedensowy wzrost w XX i XXI wieku liczby Żydów wierzących w Jezusa, zachowujących jednocześnie swoją żydowską tożsamość, stawia Kościoły chrześcijańskie przed coraz pilniejszą koniecznością oficjalnego odniesienia się do powstałego ruchu mesjanistycznego i to zarówno do faktu jego istnienia, jak i powszechnie głoszonego odrodzenia się żydowskiej części Kościoła.

Odpowiedź na te zagadnienia nie będzie możliwa bez odniesienia się do korzeni chrześcijaństwa, które wyrastają bezpośrednio z biblijnego Izraela. Zajęcie przez świat chrześcijański stanowiska odnośnie do ruchu mesjanistycznego może także znacząco wpłynąć na toczony od wielu lat dialog z przedstawicielami judaizmu oraz zaważyć na statusie Żydów mesjanistycznych pośród społeczności żydowskiej rozsianej po całym świecie”.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Portal i.pl codziennie. Obserwuj i.pl