Lokalni „bohaterowie bez peleryny”. Felieton Instytutu Pamięci Narodowej

Wspominamy wtedy zazwyczaj dowódców wojskowych, polityków i mężów stanu, a także bohaterów, którzy zasłynęli swoimi czynami. Jednak wówczas giną lokalni bohaterowie. Oni także przelewali krew za Ojczyznę, ale ich dokonania znane są jedynie wąskiemu gronu specjalistów lub regionalistów, opisujących lokalne dzieje. Jedną z takich postaci był starszy strzelec Jan Jędrasik (syn Marcina).

Urodził się on w 1899 r. w Bystrzycy nieopodal Zakrzówka na Lubelszczyźnie w rodzinie chłopskiej. Ukończył czteroletnią szkołę podstawową. W 1919 r. został powołany do służby wojskowej. Od sierpnia 1919 r. służył w 5. Pułku Ułanów (Zasławskich). Jego jednostka brała udział w wojnie polsko-bolszewickiej i starła się z bolszewikami pod Zasławiem we wrześniu 1920 r. W 1922 r. Jan Jędrasik został zdemobilizowany i powrócił do rodzinnej miejscowości. Wkrótce założył rodzinę (żona Aniela i czwórka dzieci). Zajmował się pracą na roli.

Kolejny raz został powołany do wojska we wrześniu 1939 r. Już jako 40-letni mężczyzna dostał przydział do 2. Dywizjonu Taborów. Do swojej jednostki dotarł 6 września 1939 r. Niestety jego formacja, skierowana na Kresy Wschodnie II RP, już w dniu 18 września została zatrzymana przez Rosjan. Jędrasik jako szeregowy żołnierz dostał się do niewoli sowieckiej i po kilku dniach został wraz z innymi żołnierzami wywieziony do łagrów. Na Syberii spędził prawie dwa lata. Pracował przy wyrębie lasu. Wolność odzyskał dopiero na mocy układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r. W wyniku tego porozumienia zwalniano byłych żołnierzy polskich, którzy znajdowali się w ZSRR, by mogli zasilać szeregi formującej się na jego terytorium Armii Polskiej pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Podróż z łagrów do punktu werbunkowego zajęła Jędrasikowi kilka tygodni, ale już w połowie września został przyjęty do Wojska Polskiego. Jego sytuacja zdrowotna przedstawiała się tragicznie – jako wysoki, postawny mężczyzna ważył zaledwie 43 kilogramy. Dostał przydział do 5. Dywizji Piechoty (Wileńskiej) pod dowództwem gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza.

W wyniku rozmów politycznych między aliantami a Sowietami zadecydowano, że tzw. Armia Andersa zostanie ewakuowana z ZSRR na Bliski Wschód. Szeregowy Jędrasik opuścił „nieludzką ziemię”. Znalazł się najpierw w Iranie, a potem w Iraku. Tam przechodził dodatkowe szkolenia i awansowany został do stopnia starszego strzelca. Pod koniec listopada 1942 r. otrzymał przydział do Kwatery Głównej 6. Dywizji Piechoty, a pod koniec 1943 r. został przeniesiony do 3. Dywizji Strzelców Karpackich. W ciągu następnych miesięcy Armia Polska na Bliskim Wschodzie odbywała intensywne szkolenie, przygotowując się do przyszłego boju. Sprzęt dostarczyli Brytyjczycy, którzy starali się roztaczać strategiczną opiekę nad Polakami, planując wykorzystanie ich do własnych celów militarnych. Wraz z pomyślnym rozwojem kampanii w Afryce Północnej stało się oczywiste, iż kolejne uderzenie na Niemców nastąpi w Europie. Alianci ustalili, że doprowadzą do lądowania na Sycylii, skąd udadzą się w górę „włoskiego buta”. Strategii tej trzymano się konsekwentnie i 10 lipca 1943 r. rozpoczęła się operacja „Husky”, która zainicjowała kampanię włoską. Przed skierowaniem na front włoski Polacy musieli przejść odpowiednie przeszkolenie. Prowadzono je przede wszystkim w terenach górskich, co miało imitować trudne włoskie warunki. Ukształtowanie terenu sprzyjało Polakom zaprawionym już w walkach w podobnym terenie. We wrześniu i październiku 1943 r. prowadzono manewry taktyczne. W kolejnych tygodniach Polacy zostali przeniesieni do Libanu. Tam nadal ćwiczono w warunkach górzystych. Żołnierzy kwaterowano także w Qassasin w Egipcie.

Jan Jędrasik jako żołnierz 2. Korpusu Polskiego przeszedł cały szlak bojowy we Włoszech. Był uczestnikiem walk pod Monte Cassino i pod Bolonią w 1944 r. W grudniu 1944 r. został przeniesiony do 17. Szwadronu Żandarmerii przy 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Swój szlak bojowy zakończył we Włoszech, gdzie stacjonował do lipca 1946 r. Następnie w ramach porozumienia dowództwa polskiego i brytyjskiego został przeniesiony do Wielkiej Brytanii. Działał tam Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, który próbował przystosować byłych żołnierzy do nowych warunków życiowych. Rząd brytyjski gwarantował daleko idącą pomoc, jednak nie był w stanie zapewnić wszystkim Polakom godziwego życia, zwłaszcza że Wielka Brytania borykała się z poważnymi problemami finansowymi, będącymi spuścizną po II wojnie światowej. Żołnierze polscy, którzy do tej pory żyli wojną, nagle musieli przestawić się na inne tory. Wielu nie potrafiło poradzić sobie w nowym świecie. Inni, nie widząc swojej przyszłości w Wielkiej Brytanii, decydowali się na powrót do ojczyzny. Dla wielu była to jedyna szansa na spotkanie z najbliższymi i zobaczenie rodzinnych stron. Jednak komunistyczna ojczyzna nie witała tych żołnierzy jak bohaterów.

Na taki krok zdecydował się też Jan Jędrasik. Do Polski powrócił w sierpniu 1947 r. Początkowo był pod obserwacją UB i MO, której z czasem zaniechano. Po powrocie w rodzinne strony ponownie zajął się pracą we własnym gospodarstwie. Zmarł w kwietniu 1986 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Zakrzówku.

Za zasługi wojenne otrzymał liczne medale. Warto wymienić chociażby: Krzyż Monte Cassino, Odznakę Pamiątkową 2. Korpusu, Gwiazdę Italii, Medal św. Jerzego, Krzyż Pielgrzymi (brązowy) czy nadawany przez władze PRL „Medal za wojnę 1939-1945”.

Warto przypomnieć , że Krzyż Pielgrzymi był odznaczeniem ustanowionym w 1901 r. przez papieża Leona XIII i przyznawano go osobom odbywającym pielgrzymkę do Ziemi Świętej. W czasie II wojny światowej papież Pius XII nadał wiele takich odznaczeń żołnierzom polskich formacji na Bliskim Wschodzie. Jan Jędrasik otrzymał takowe odznaczenie w październiku 1943 r.