FOMO to realny problem. Polacy boją się odłączenia od Internetu i mediów społecznościowych

- Zarówno w grupie nastolatków (15-19 lat), jak i młodych dorosłych (20-24 lata) znacząco wzrósł odsetek wysoko sfomowanych, czyli osób, które odczuwają lęk przed odłączeniem od sieci, informacji, zdarzeń m.in. w mediach społecznościowych – można przeczytać w najnowszym raporcie na temat występowania w Polsce zjawiska FOMO (Fear Of Missing Out), czyli leku przed odłączeniem.

Badacze z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, Wydziału Psychologii UW, Panelu Badawczego Ariadna i Państwowego Instytutu Badawczego NASK opracowali już trzeci raport - „FOMO 2021. Polacy a lęk przed odłączeniem podczas pandemii”.

- Pandemia to zdarzenie współcześnie bezprecedensowe, bezustannie uderzające w każdą sferę naszego prywatnego i zawodowego funkcjonowania - stwierdziła prof. UW dr hab. Anna Jupowicz-Ginalska, inicjatorka i koordynatorka projektu.

Co wynika z badań?

Według przeprowadzonych badań w 2021 roku wysoko sfomowanych jest 16% ankietowanych, kolejne 67% należy do grupy średnio sfomowanej, zaś 17% do nisko sfomowanej. Porównujące te liczby z danymi z 2019 roku – wzrosła liczba osoby, które najsilniej odczuwają lęk przed odłączeniem.

Dokładniej, w 2021 roku zwiększył się odsetek wysoko sfomowanych osób w wieku 15-19 lat (z 23 proc. w 2019 r. do 30 proc. obecnie), a także w wieku 20-24 lata (z 21 proc. w 2019 r. do 32 proc. obecnie).

Z drugiej jednak strony poziom wysokiego FOMO spadł z 26 proc. w 2019 roku do 17 proc. dla grupy 25-34 lata. Natomiast ilość osób, które najsilniej odczuwają lęk w grupie 34-44 wzrósł o 10 proc. Wśród respondentów między 45 a 54 rokiem życia wysokie FOMO spadło do 5 proc. Wśród osób w wieku 55-64 oraz 65+ poziom wysokiego FOMO nie zmienił się znacząco.

Wskaźnik polskiego Fear of Missing Out związany jest przede wszystkim z wiekiem - im młodsi badani, tym wyższe FOMO. Powiązanie z miejscem zamieszkania jest umiarkowane, choć umiarkowanie najczęściej sfomowani są mieszkańcy wielkich miast. Nie ma natomiast rozróżnienia jeśli chodzi o płeć - wysoki poziom lęku przed odłączeniem odczuwa 17 proc. kobiet i 15 proc. mężczyzn.

Jakie są skutki dla zdrowia?

36 proc. badanych, u których zidentyfikowano wysokie FOMO, zadeklarowało, że czuje się uzależnionymi od mediów społecznościowych. U 1/5 fomersów w przypadku niekorzystania z mediów społecznościowych występują objawy somatyczne: nudności, zawroty głowy, bóle brzucha czy zwiększona potliwość.

Ale to tylko kilka z objawów, jakie występują w przypadku braku korzystania z serwisów społecznościowych. Najwięcej fomersów deklaruje poczucie nudy, wrażenie wypadu z obiegu, poczucie samotności oraz niepokoju. Okazuje się także, że przebywanie bez smartfona budzi niepokój co drugiego fomersa (oraz co trzeciego przeciętnego internauty).

Oprócz tego badacze podkreślają powiązanie między wskaźnikiem FOMO, a samooceną. 33 proc. osób z wysokim FOMO twierdzi, że czasami czuje się bezużyteczna, zaś 29 proc. chciałoby mieć więcej szacunku dla samego siebie.

Co trzecia osoba intensywnie używająca social media uważa, że żyje życiem innych – znajomych (27 proc.), rodziny (30 proc.), gwiazd Internetu (26 proc.), gwiazd popkultury (25 proc.).

- Media społecznościowe nie są więc wyłącznie przestrzenią dla intensywnego epatowania chwilami radości i samozadowolenia. To także przyczyna bolesnych autorefleksji, zazdrości, porównywania się, konfrontowania oczekiwań wobec własnego życia z życiem innych osób – czytamy w raporcie.

Gdzie fomersi używają smartfonów? Wypadałoby powiedzieć, że wszędzie: w teatrze, podczas pracy zdalnej, podczas zdalnych zajęć, w kościele czy podczas spotkań ze znajomymi.

Jednak są i dobre wiadomości – z badań wynikło, że przede wszystkim wśród osób o wysokim odczuciu FOMO podczas pandemicznego okresu wzrosła świadomość znaczenia cyfrowej równowagi dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Wśród działań jakie podejmują, by utrzymać zdrowe nawyki podczas korzystania z technologii wymienili: dbanie o relacje poza siecią, rozwój poza siecią, kontrolę czasu spędzonego online, a także korzystanie z aplikacji, które zliczają czas spędzany online oraz poszukieanie wiedzy na temat dobrostanu cyfrowego.

Stres informacyjny

Fear of missing out podkreślił inny problem, który obecnie wpływa na społeczeństwo w wielkim stopniu – przeciążenie informacją.

- Przeciążenie informacyjne jest definiowane jako „stres towarzyszący spostrzeżeniu, że informacji jest zbyt dużo, co wiąże się bezpośrednio z samooceną dotyczącą kompetencji i/lub możliwości przetworzenia takich ilości informacji – tłumaczą badacze. Na tej definicji zbudowano skalę Information Overload Scale, pozwalającą mierzyć intensywność poczucia bycia przeciążonym. Składa się ona z 15 pytań dotyczących między innymi emocji.

Zdecydowana większość wszystkich badanych czuje się „średnio” przeciążona informacją – 71 proc. znalazło się w grupie środkowej, niskie wartości w tej części badania uzyskało 9 proc. respondentów, a wysokie – 20 proc. To przeciążenie częściej doświadczane jest przez mężczyzn niż kobiety.

Jednak martwiące jest odczuwanie przeciążenia informacyjnego przez osoby wysoko sformowane. Tylko 3 proc. z nich znalazło się w zbiorze niskiego IO, 35 proc. – średniego, natomiast aż 62 proc. – wysokiego.

Jakie „objawy” przeciążenia informacyjnego najczęściej wymieniają fomersi? Problem z decyzją, jaka informacja jest istotna, poczucie nienadążania nad wszystkimi nowościami, problem z koncentracją z powodu ilości informacji, oszołomienie i niezdolność do podjęcia jakichkolwiek czynności.

Jednak tych „objawów” jest znaczenie więcej i każdy z nich wskazała ponad połowa osób z wysokim poziomem FOMO.

„Jaki obraz dają odpowiedzi na pytania o przeciążenie informacyjne w perspektywie FOMO? Okazało się ono doświadczeniem ogólnospołecznym, odczuwanym przez większość respondentów. Wyraźnie widać, że fomersi częściej deklarują bolesne odczuwanie przeciążenia informacyjnego. Warto zaznaczyć, że mają oni świadomość borykania się z nadmiarem informacji” – czytamy w raporcie.

Pandemia a FOMO

Z raportu wynika, że większość badanych jest zmęczonych informacjami o pandemii - 60 proc. komersów, jednocześnie chcą jak najwięcej o niej wiedzieć. Do idealizowania czasów przedpandemicznych przyznaje się 51 proc. fomersów.

- Nigdy wcześniej nie byliśmy tak zależni od technologii cyfrowej. W trudnym czasie pandemii internet pozwolił nam pracować i uczyć się, podtrzymać ważne dla nas więzi. Postawił jednak przed nami również wyzwania. Cyfrowe przemęczenie, obciążenie nadmierną ilością informacji mocno wpłynęły na psychofizyczną kondycję Polaków. Dbanie o cyfrowy dobrostan, umiejętność budowania zdrowych nawyków związanych z użytkowaniem internetu stały się kompetencjami równie ważnymi jak sama umiejętność korzystania z nowych technologii. NASK na wielu polach angażuje się w dbanie o kompetencje cyfrowe Polaków, ale też w edukację związaną ze wspomnianym dobrostanem. Aby prowadzić skuteczną edukację bardzo ważne jest zbadanie i określenie problemów, potrzeb, deficytów, dlatego z wielką radością włączyliśmy się w kolejną edycję badań nad zjawiskiem FOMO. Jestem przekonany, że wnioski z tego badania pomogą nam jeszcze lepiej działać na polu edukacji cyfrowej – ocenił natomiast Wojciech Pawlak Dyrektor NASK Państwowego Instytutu Badawczego.

Zdaniem badaczy wspólnym mianownikiem dla badanych jest poczucie, że globalna pandemia „okradła nas z bezpowrotnie utraconych i niemożliwych do powtórzenia doświadczeń”. Wielu z nich tęskni za tym, co się nie wydarzyło i nie wydarzy przez wybuch pandemii COVID-19.