Co powinieneś wiedzieć, zanim pójdziesz na zwolnienie lekarskie

Grażyna Kuźnik
Przyszedł ci do głowy pomysł, by wziąć zwolnienie lekarskie i zrobić wielkie porządki, wyjechać na wycieczkę albo zarobić parę dodatkowych groszy, bo trafiła ci się fucha? Lepiej tego nie rób, bo może się to źle skończyć.

Pracodawca ma prawo sprawdzić, czy w trakcie zwolnienia lekarskiego naprawdę się leczysz i czy zwolnienie zostało wydane zgodnie z prawem. Jeśli odkryje, że nie, odbierze ci prawo do zasiłku, a nawet może wyrzucić dyscyplinarnie z pracy.

Na chorobowym

Kiedy jesteś chory, idziesz do lekarza, a on daje ci zwolnienie i wypisuje druk ZUS ZLA zwany potocznie L-4 (siła przyzwyczajenia: druki, które nosiły taki numer, już dawno wycofano z użycia). Na sąsiedniej stronie pokazujemy, jak powinno być wypełnione zwolnienie i na co musisz zwrócić uwagę, zanim wyjdziesz od lekarza. Teraz możesz się kurować i oczekiwać wypłaty zasiłku chorobowego za czas nieobecności w pracy.

Przez pierwsze 33 dni choroby (urzędowo nazwiemy ją niezdolnością do pracy z powodu choroby) przysługuje ci wynagrodzenie, które wypłaca pracodawca. Jeśli będziesz chorować dłużej niż 33 dni, otrzymasz zasiłek chorobowy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Dłuższe leczenie

Jeśli twoja choroba będzie trwała dłużej niż 182 dni (lub 270 dni, jeśli zapadniesz na gruźlicę), zajmie się tobą lekarz orzecznik ZUS. Oceni, czy skierowanie cię na rehabilitację przyspieszy twój powrót do zdrowia i zapobiegnie konieczności przyznania renty. Możesz też sam postarać się o skierowanie na rehabilitację, jeśli jest szansa, że skróci ona czas twojej niezdolności do pracy. Pełny cykl trwa 24 dni, odbywa się w wyznaczonych ośrodkach i jest bezpłatny.

Leczenie rehabilitacyjne odbywa się w przychodni lub we wskazanych przez zakład ośrodkach stacjonarnych, szpitalu lub klinice. Jeśli zostaniesz skierowany z dala od miejsca zamieszkania, ZUS zwróci ci nawet koszty podróży, ale najtańszym środkiem komunikacji.

Tylko dwa dni!

Na zawiadomienie pracodawcy, że zachorowałeś, masz tylko dwa dni. Wiadomość o przyczynie niedyspozycji i przewidywanym okresie jej trwania musisz przekazać pracodawcy jak najszybciej, nie później niż w drugim dniu nieobecności w pracy. Niedotrzymanie tego terminu może być usprawiedliwione tylko szczególnymi okolicznościami, np. gdy jesteś obłożnie chory i nie masz rodziny lub domownicy wyjechali na wakacje.

Jeśli pracodawca nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego w ciągu siedmiu dni od daty jego wystawienia, może spowodować obniżenie zasiłku chorobowego nawet o 25 proc. Zasiłek w prawidłowej wysokości wypłaci dopiero od dnia, w którym dotrze do niego zwolnienie lekarskie. Chyba że udowodnisz, że zwolnienie nie dotarło z przyczyn od ciebie niezależnych (na przykład zaginęło na poczcie).
Jeżeli regulamin pracy obowiązujący u twojego pracodawcy nie określa sposobu zawiadamiania o przyczynie nieobecności, możesz to zrobić:
- osobiście,
- przez inną osobę,
- telefonicznie,
za pośrednictwem innego środka łączności (mejlem, faksem),
- drogą pocztową, przy czym za datę zawiadomienia uważa się wtedy datę stempla pocztowego.

Uwaga! Jeżeli pracujesz dla kilku pracodawców, musisz zaświadczenie dostarczyć każdemu z nich osobno. Lekarz na twoją prośbę wystawi odpowiednią liczbę kopii, wpisując dane różnych pracodawców. Należy to do jego obowiązków.

Ile dostaniesz

Zasiłek chorobowy wynosi:

- 80 proc. wynagrodzenia (lub podstawy wymiaru - czytaj dalej),
- 70 proc. za czas pobytu w szpitalu,
- 100 proc., jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest choroba zawodowa, wypadek przy pracy, w drodze do niej lub do domu albo kiedy chorujesz w czasie ciąży. Stuprocentowy zasiłek przysługuje ci także, jeśli nie byłeś w pracy, bo musiałeś się poddać niezbędnym badaniom dla kandydatów dla dawców komórek, tkanek i narządów lub poddałeś się zabiegowi pobrania.
Podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy poprzedzających początek choroby. Do obliczeń przyjmuje się przychód, który stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe po potrąceniu składek na ubezpieczenie społeczne.

Dla prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podstawą obliczenia zasiłku jest przychód zadeklarowany, od którego przedsiębiorca płaci składkę na ubezpieczenie chorobowe lub wypadkowe. Ta kwota nie może być niższa niż:
- 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (teraz 1770,82 zł) lub
- 30 proc. najniższego wynagrodzenia (teraz 885,41 zł), ale pod warunkiem, że działalność prowadzisz po raz pierwszy.

Okres zasiłkowy, czyli ten, za który przysługuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy i zasiłek chorobowy z ZUS, wynosi 182 dni. Nie można go przedłużyć. Tylko jeśli chorujesz na gruźlicę, możesz pobierać pieniądze przez 270 dni. Potem albo wrócisz do pracy, albo lekarz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przyzna ci świadczenie rehabilitacyjne lub rentę.
Gdy kończy się jedno zwolnienie, a od następnego dnia zaczyna kolejne, nawet z powodu innej choroby, okresy zasiłkowe są sumowane. Sumuje się je także, gdy przerwa między jednym a drugim zwolnieniem trwa krócej niż 60 dni łącznie, ale tylko wtedy, gdy niezdolność do pracy została spowodowana tą samą chorobą.

Uwaga! Nawet wtedy, gdy zachorujesz tylko na jeden dzień, należy ci się zasiłek. Powodem zwolnienia może być nie tylko choroba, ale również brak możliwości wykonywania pracy w związku z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych (na przykład musisz zrobić badania, bo lekarze podejrzewają, że mogłeś się zarazić). Zasiłek przysługuje także przedsiębiorcy, który leczy się w szpitalu z alkoholizmu lub uzależnienia od narkotyków albo musi się poddać badaniom niezbędnym dla dawców narządów lub tkanek.

Wyjątki od reguły

Zwolnienie lekarskie przysługuje jedynie osobom opłacającym składki na ubezpieczenie chorobowe. Wyjątkowo jednak możesz liczyć na pieniądze z ZUS, gdy nie opłacasz ubezpieczenia. To możliwe jedynie wtedy, gdy:

- zachorowałeś w czasie ubezpieczenia i choroba trwa nadal,
- zachorowałeś nie później niż w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę) i twoja niedyspozycja trwała co najmniej 30 dni,
- zapadłeś na chorobę zakaźną w ciągu trzech miesięcy od daty ustania ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę) i chorowałeś przez co najmniej 30 dni.

Niedawne orzeczenie Sądu Najwyższego (z 12.9.2008 r) wyjaśniło zasady przyznawania zasiłku osobom, które miały przerwy w pracy. Jeżeli przerwy w ubezpieczeniu chorobowym nie przekraczały 30 dni, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód z okresu nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego (z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym stałeś się niezdolny do pracy).

Coś nie tak

ZUS może sprawdzić, czy zwolnienie lekarskie jest uzasadnione. Dotyczy to osób, którym sam wypłaca świadczenia chorobowe. Typuje je za pomocą systemu komputerowego. Jeśli okaże się, że ubezpieczony wykorzystywał zwolnienie lekarskie niezgodnie z przeznaczeniem, grozi mu utrata prawa do świadczenia chorobowego za cały okres niezdolności do pracy orzeczonej tym zwolnieniem. Celem kontroli nie jest jednak odbieranie świadczeń chorym, ale zbadanie uczciwości pacjentów oraz lekarzy wystawiających zwolnienia.

Uwaga, kontrola

ZUS może kontrolować zwolnienia na wniosek:

- pracodawcy, u którego jest zatrudniona chorująca osoba,
- własnego wydziału zasiłków lub
- głównego lekarza orzecznika.

Wydział zasiłków ZUS, który wypłaca świadczenia chorobowe, i główny lekarz orzecznik najczęściej losowo wybierają kandydatów z systemu komputerowego. Bywa jednak, że kontrola jest spowodowana doniesieniem, iż ktoś wykorzystuje zwolnienie nieprawidłowo.
Z kontrolą muszą się liczyć przede wszystkim te osoby, które często chorują. ZUS zwraca szczególną uwagę na zwolnienia długotrwałe i na takie, które wystawia za każdym razem inny lekarz. Podejrzane są również takie, które lekarze wystawiają tuż po wygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy o pracę.

Dlaczego ty?

Warto wiedzieć, że ZUS najczęściej sprawdza zwolnienia lekarskie z powodu schorzeń narządów ruchu, układu krążenia i oddechowego oraz na tle psychosomatycznym. Głównie dlatego, że takie niedyspozycje są długotrwałe, a ZUS prowadzi rehabilitację i może pomóc w szybszym powrocie do zdrowia.

Kontroli z urzędu podlegają zwolnienia dłuższe niż 33 dni. Zwolnienia krótsze ZUS kontroluje prawie wyłącznie na wniosek pracodawców, choć tylko ok. 10 proc. z takiej możliwości korzysta.
Pracodawcy, którzy zatrudniają mniej niż 20 ubezpieczonych, nie mogą prowadzić własnych kontroli zwolnień. Muszą prosić ZUS. Weryfikacja zwolnienia nie może nastąpić później niż w przedostatnim dniu choroby.

ZUS bada zasadność tego samego zwolnienia tylko raz. Jedynie w przypadku długotrwałej choroby, gdy lekarz wypisuje kolejne zwolnienia, można oczekiwać ponownej kontroli. Odbywa się ona zwykle na życzenie pracodawcy lub wydziału zasiłkowego. Jeśli kontroler stwierdzi nieprawidłowości w orzekaniu o niezdolności do pracy, może pozbawić zasiłku od następnego dnia po badaniu kontrolnym.

Co zbadają

Kontrolerzy ZUS sprawdzają, czy osoba, która ma zwolnienie lekarskie z pracy, naprawdę choruje, czy stosuje się do zaleceń lekarskich, na przykład leży w łóżku. W razie wątpliwości lekarz orzecznik może wydać skierowanie do specjalisty lub na dodatkowe badania. Wyznaczy też datę ponownego badania, na które trzeba się stawić z wynikami.

Kontrolę może także zorganizować pracodawca. Może odwiedzić cię w twoim domu osoba wyznaczona przez zakład pracy. Sprawdzi, czy stosujesz się do zaleceń lekarza i starasz się nie przedłużać czasu twojej choroby. Jeśli sprawdzający nie zastanie cię w domu, musisz wyjaśnić przyczynę nieobecności.

Jak kontrolują

Osoby czasowo niezdolne do pracy bada lekarz orzecznik w oddziale ZUS-u albo w domu. Zależy to od zaleceń podanych w zwolnieniu lekarskim. Do gabinetu lekarskiego wzywane są osoby, które chorują długo, lub takie, które nie mają przeciwwskazań do wychodzenia z domu. Zawiadomienie z datą, godziną i miejscem kontroli chory otrzymuje listem poleconym do domu. Jeśli jednak zwolnienie dotyczy kilku dni i jest prawdopodobne, że list polecony nie zdąży dotrzeć na czas, może się zdarzyć, że lekarz sam cię odwiedzi. Warto mieć wtedy pod ręką:

- wyniki badań,
- recepty,
- zalecenia dotyczące sposobu używania lekarstw.

Jeśli badanie odbywa się w ZUS-ie, dokumenty są na miejscu kserowane i dołączone do akt.

Fatalne skutki

Jeżeli lekarz orzecznik stwierdzi, że byłeś chory, ale możesz już iść do pracy, wystawia tzw. zaświadczenie korygujące. Wskazuje w nim nową datę ustania niezdolności do pracy, czyli dzień, w którym odbyło się badanie. Pracownik, który chorował dłużej niż 30 dni, zanim wróci na swoje stanowisko, musi mieć na to zgodę wydaną przez lekarza medycyny pracy. Takie badanie nie jest już potrzebne, gdy orzecznik podważy długie zwolnienie. 

Jeśli jednak okaże się, że zwolnienie było nieuzasadnione, ZUS wstrzyma wypłatę zasiłku za cały czas nieprawdziwej choroby. Jeśli była długa, może się okazać, że pieniądze z zasiłku trzeba zwrócić.

Jeśli orzecznik zakwestionuje twoje zwolnienie, możesz się odwołać od jego decyzji do sądu. Skargę należy skierować do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych sądu rejonowego. Masz na to 30 dni.

Komplikacje

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z takim pracownikiem, który:

- na zwolnieniu lekarskim pracował gdzie indziej, 
- chciał przedłużyć zwolnienie, żeby odwlec czas, kiedy po powrocie do firmy zostanie mu wręczone wypowiedzenie,
- nie dążył do jak najszybszego powrotu do zdrowia i nie stosował się do zaleceń lekarza,
- nie poddał się kompleksowej rehabilitacji lub nie zgodził się na zabieg, który by ulżył jego schorzeniu.

Takie postępowanie może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowić podstawę do wypowiedzenia stosunku pracy w trybie dyscyplinarnym.

Winny lekarz

ZUS kontroluje zwolnienia, zwracając uwagę na:

- zasadność orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby (to znaczy sprawdza, czy rzeczywiście jesteś chory),

- prawidłowość wystawiania zwolnień lekarskich.

Ta druga kontrola dotyka lekarza. Zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy może wystawić tylko lekarz mający prawo wykonywania zawodu, stomatolog lub felczer, który ma upoważnienie z ZUS-u. Nie musi pracować w publicznej służbie zdrowia.

ZUS ma prawo ukarać też lekarzy, którzy wystawili zaświadczenie niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Jedną z sankcji, jakie w przypadku powtarzających się uchybień może zastosować ZUS, jest czasowe cofnięcie decyzji upoważniającej do wystawiania zaświadczeń lekarskich. 

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Co powinieneś wiedzieć, zanim pójdziesz na zwolnienie lekarskie - Portal i.pl

Wróć na i.pl Portal i.pl