Bałagan w przepisach: mandaty pójdą do kosza

Najłatwiej było im dotychczas odzyskiwać pieniądze z konta kierowcy łamiącego przepisy drogowe. Naczelny Sąd Administracyjny uznał jednak, że banki nie mają prawa udostępniać skarbówce danych o kontach swoich klientów, a czyniąc to, mogą naruszać prawo. Ile mandatów trafi w związku z tym do kosza? Jeszcze nie wiadomo, ale już teraz w woj. śląskim egzekwowany jest tylko co drugi.

- Niektóre banki już wcześniej odmawiały współpracy ze skarbówką, ale teraz, czego dowodzą wypowiedzi przedstawicieli Związku Banków Polskich, mogą częściej odmawiać urzędom skarbowym udzielania informacji o kontach klientów - uważa Michał Serzycki, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych.

Sprawa trafiła na wokandę po skardze mieszkanki Rudy Śląskiej, która nie zapłaciła 100 zł mandatu wypisanego jej przez straż miejską. Rudzka skarbówka wysłała więc zapytania do banków w okolicy jej zamieszkania, czy kobieta ma u nich konto. Bank, który prowadziłby konto kobiety, był automatycznie zawiadamiany o zajęciu wierzytelności z powodu niezapłaconego mandatu.

- Taka praktyka była stosowana od lat, a wynikała z przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji - wyjaśnia dr Grażyna Piechota, rzeczniczka Izby Skarbowej w Katowicach. - Nigdy nie pytaliśmy o numer rachunku, bo taka wiedza nie jest nam do niczego potrzebna, a jedynie o sam fakt posiadania konta i możliwość ściągnięcia zaległości. Nie złamaliśmy prawa.

W tym konkretnym przypadku na zapytanie skarbówki odpowiedział ING Bank Śląski. Powołał się na przepisy tej samej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którymi zajęcie wierzytelności jest skuteczne z chwilą doręczenia mu przez urząd skarbowy zawiadomienia.
- Za niewykonanie obowiązków związanych z egzekucją z rachunku bankowego grozi nam kara pieniężna - przypomina Piotr Utrata z ING Banku Śląskiego. - Jesteśmy w niezręcznej sytuacji, bo z jednej strony jest nakaz ustawy, a z drugiej tajemnica bankowa, a więc dla nas rzecz święta.
Mandat za mieszkankę Rudy Śląskiej ostatecznie zapłacił jej ojciec osobiście w skarbówce. Ale skarga i tak trafiła do sądu, bo w całej sprawie zapomniano właśnie o tajemnicy bankowej, która chroni dane klienta, w tym także informację, gdzie ma konto.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził, że praktyka windykowania należności stosowana przez urzędy skarbowe i posłuszne banki jest legalna, ale NSA w Warszawie orzekł inaczej. Prawo bankowe, owszem, nakazuje bankom udzielać informacji, na przykład policji i prokuraturze czy komornikowi sądowemu, ale w żadnym wypadku nie dotyczy to poborcy fiskusa. Sprawa nie jest jeszcze rozstrzygnięta ostatecznie. Nie ma nawet pisemnego uzasadnienia orzeczenia NSA, który odesłał sprawę do ponownego rozpoznania. Niewątpliwie jednak jest luka w przepisach.

- Tu ścierają się dwa interesy: publiczny, czyli ściąganie mandatów, i prywatny, jakim jest ochrona prywatności - mówi Michał Serzycki. - Rodzi się pytanie, który interes weźmie górę. Sprawa nie jest przesądzona.

Do 35 urzędów skarbowych woj. śląskiego trafiło w ubiegłym roku ponad 2,2 mln nieściągniętych mandatów i zaległości z ZUS. Odzyskano 94 mln zł, ale część z tych tytułów egzekucyjnych pójdzie do kosza, bo poborcy nie dotrą na czas do wszystkich dłużników. Roszczenia przedawniają się po upływie trzech lat i niektórzy kierowcy mogą czuć się bezkarni.

- Sięgniemy po inne możliwości - mówi Edyta Meisner, zastępca naczelnika Urzędu Skarbowego w Rudzie Śląskiej. - Będziemy zajmować wynagrodzenie w zakładzie pracy albo nasz poborca zwróci się bezpośrednio do oso-by zalegającej z zapłatą.