Kto i kiedy może otrzymać rentę rodzinną

Żeby dostać rentę rodzinną, trzeba złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i dołączyć niezbędne dokumenty. W dzisiejszym Poradniku podpowiadamy, jakie warunki trzeba spełnić i jakie formalności załatwić, aby otrzymać świadczenie.

Kiedy się starać
Rodzina może się starać o rentę po zmarłym krewnym, gdy miał on prawo do emerytury lub renty albo spełniał warunki wymagane do jej przyznania. Renta przysługuje także wtedy, gdy zmarły pobierał świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny.

1Gdy zmarły pobierał emeryturę lub rentę
Jest to najprostsza sytuacja, ponieważ nie ma żadnych wątpliwości co do uprawnienia rodziny do pobierania świadczenia po zmarłym.
2Jeśli zmarły spełniał warunki do otrzymania emerytury lub renty
Gdy zmarły nie pobierał ani renty, ani emerytury, mimo że miał do tego prawo, rodzina musi udowodnić w ZUS-ie, że należy się jej świadczenie. Przede wszystkim trzeba wykazać, że zmarły osiągnął wiek i staż ubezpieczeniowy, które są wymagane do otrzymania świadczenia. ZUS przyjmie, że zmarły był całkowicie niezdolny do pracy i obliczy wysokość świadczenia przysługującego jego najbliższym.
3Jeżeli zmarły dostawał świadczenie lub zasiłek przedemerytalny
W tej sytuacji przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. ZUS nie ustali wysokości renty rodzinnej w oparciu o wysokość świadczenia, jakie otrzymywał zmarły, ale przyjmie, że pobierał on rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, i po oszacowaniu, jaka byłaby jej wysokość, wyliczy rentę rodzinną. Może się okazać, że renta rodzinna będzie nawet wyższa niż świadczenie, które dostawał zmarły.

Dla kogo renta
Przepisy wymieniają grupy krewnych, którzy mają prawo skorzystać z renty rodzinnej po zmarłym. Ale każda z tych grup musi spełnić inne warunki dotyczące otrzymania świadczenia.

Dzieci:
O rentę mogą się ubiegać nie tylko biologiczne dzieci, ale także dzieci zmarłego małżonka i dzieci adoptowane. Będą ją otrzymywać jednak tylko do osiągnięcia odpowiedniego wieku:
- zasadniczo do ukończenia 16 lat,
- do końca nauki w szkole, jeśli kontynuują ją po 16. roku życia, jednak nie dłużej niż do 25 lat,
- do zakończenia nauki na ostatnim roku studiów, jeśli będąc na tym roku, skończyły 25. rok życia.
Bez względu na wiek dziecko może pobierać rentę, jeśli jest całkowicie niezdolne do pracy. Warunkiem jest, by stało się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub 25 lat, jeśli jeszcze kontynuowało naukę.
Wnuki i rodzeństwo:
Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności także mogą otrzymać rentę, jeśli spełniają takie warunki jak dzieci własne. Warunek dodatkowy: muszą zostać przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, chyba że śmierć była następstwem wypadku. Nie mogą ponadto mieć prawa do renty po swoich zmarłych rodzicach. Jeśli rodzice żyją, renta będzie się należała, gdy nie mogą oni zapewnić utrzymania dziecku lub gdy zmarły albo jego małżonek był opiekunem dziecka ustanowionym przez sąd.
Wdowa lub wdowiec:
Prawo do renty rodzinnej przysługuje także wdowie, jeśli w chwili śmierci męża miała ukończone 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym. Wychowankowie muszą spełniać warunki stawiane dzieciom. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż pięć lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dzieci. Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która w chwili śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólnocie małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków wymaganych od wdowy w chwili śmierci męża miała prawo do alimentów od niego.
Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków, ale nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania, ma prawo do okresowej renty rodzinnej. Zasadniczo dostanie ją tylko na rok od dnia śmierci męża. Jeśli pójdzie na zorganizowane szkolenie mające na celu uzyskanie kwalifikacji do podjęcia pracy, będzie mogła otrzymywać rentę nawet przez dwa lata.
Te same zasady stosuje się wobec wdowca. Świadczenie nie przysługuje w razie śmierci partnera z konkubinatu.

Rodzice:
Takie same zasady przyznawania renty rodzinnej dotyczą rodziców biologicznych, ojczyma, macochy i rodziców adopcyjnych. Mogą oni starać się o rentę rodzinną, jeśli zmarły utrzymywał ich bezpośrednio przed śmiercią. Żeby skorzystać z renty, rodzic musi ponadto w chwili śmierci dziecka mieć skończone 50 lat lub być niezdolnym do pracy.

Ojciec lub matka zyska prawo do renty rodzinnej także wtedy, gdy wychowuje dziecko, wnuka, brata lub siostrę zmarłego, jeśli ta osoba ma prawo do renty rodzinnej po zmarłym, a jednocześnie nie ma ukończonych:
- 16 lat,
- 18 lat, jeśli kontynuuje naukę.
Jeżeli dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy, nie obowiązuje ograniczenie wiekowe.
Rentę rodzinną może także otrzymać ojciec lub matka, których utrzymywał zmarły, jeśli:
- skończą 50 lat lub staną się całkowicie niezdolni do pracy w ciągu pięciu lat od śmierci utrzymującego,
- skończą 50 lat lub staną się całkowicie niezdolni do pracy w ciągu pięciu lat od zaprzestania wychowywania dziecka, wnuka, brata lub siostry zmarłego, którzy są uprawnieni do renty rodzinnej.
Jeśli krewny osoby zmarłej otrzymał rentę rodzinną z uwagi na to, że stał się niezdolny do pracy, straci uprawnienie do tego świadczenia, gdy jego stan zdrowia się poprawi i będzie zdolny do pracy. Jeżeli jednak w ciągu 18 miesięcy od utraty prawa do renty rodzinnej dana osoba ponownie stanie się niezdolna do pracy, odzyska prawo do wspomnianej renty.

Wybierz wyższą
Osoby, które równocześnie spełniają warunki uprawniające do uzyskania renty rodzinnej oraz emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, mogą skorzystać tylko z jednego z tych świadczeń. Wybierz więc to świadczenie, którego kwota jest wyższa.

Jeśli jednocześnie masz prawo do renty rodzinnej i socjalnej (która wynosi obecnie 534,48 zł), a ta pierwsza jest wyższa niż 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (czyli 2 x 636,29 zł = 1272,58 zł), stracisz prawo do pobierania renty socjalnej.

Gdy renta rodzinna jest niższa, możesz dostawać oba świadczenia. Suma obu rent nie może jednak przekroczyć 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Jeśli przekroczy limit, renta socjalna zostanie zmniejszona o taką kwotę, by suma obu rent była równa kwocie 1272,58 zł.

Renta krok po kroku

Idź do ZUS-u:
Formalności związane z uzyskaniem prawa do renty rodzinnej załatwisz w swoim oddziale ZUS-u. Wniosek składa się na formularzu ZUS Rp-2. Możesz go otrzymać w każdej jednostce ZUS-u lub wydrukować ze strony internetowej www.zus.pl. Do wniosku trzeba dołączyć:
akt zgonu osoby, po której chcemy otrzymywać rentę,
wszelkie dokumenty potwierdzające nasze pokrewieństwo lub powinowactwo z tą osobą, np. żona, która chce się starać o rentę po zmarłym mężu, powinna złożyć akt małżeństwa. Ojciec, który zamierza ubiegać się o rentę po zmarłym dziecku, powinien dostarczyć akt urodzenia dziecka,
dokumenty potwierdzające spełnienie wszystkich warunków niezbędnych do skorzystania z prawa do renty rodzinnej (np. dotyczące wieku, niezdolności do pracy),
dokumenty o okresach ubezpieczeniowych (składkowych, czyli np. okres pracy i prowadzenia własnej firmy, oraz nieskładkowych, np. okres pobierania świadczenia przedemerytalnego) zmarłego oraz wysokości jego zarobków. Te dane są niezbędne do ustalenia wysokości renty rodzinnej.

Odwołanie do sądu:
Jeśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówi ci przyznania renty rodzinnej, masz prawo odwołać się od decyzji do sądu. W ciągu miesiąca od doręczenia krzywdzącego - twoim zdaniem - postanowienia, należy skierować odwołanie do sądu za pośrednictwem jednostki ZUS-u, która wydała decyzję. ZUS ma 30 dni na zmianę decyzji. Jeśli jej nie zmieni, przekaże sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem swojego stanowiska. Na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd zwykle trzeba poczekać około dwóch, trzech miesięcy.

Ile pieniędzy dostaniesz od ZUS-u

Wszystkie osoby uprawnione do renty rodzinnej po osobie zmarłej, otrzymują tylko jedną rentę. Jest ona dzielona równo między uprawnionych do jej otrzymania. Wysokość renty rodzinnej zależy od liczby uprawnionych. Wynosi ona:

85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeśli prawo do jej otrzymania ma jedna osoba,
90 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeśli uprawnione do jego otrzymania są dwie osoby,
95 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, jeśli uprawnione do jego otrzymania są co najmniej trzy osoby.

Podstawą obliczenia renty rodzinnej (czyli świadczenia, którego określony procent otrzymają osoby uprawnione do renty rodzinnej) jest emerytura lub renta z tytułu niezdolności do pracy, która przysługiwała zmarłemu. Jeżeli zmarły pobierał zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne, przyjmuje się, że miał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Od 1 marca bieżącego roku najniższa renta rodzinna wynosi 636,29 zł. Sierota zupełna może także otrzymać dodatek w wysokości 306,65 zł.

Jeśli zmieniają się jakiekolwiek okoliczności, które mogą mieć wpływ na liczbę uprawnionych do otrzymywania renty, trzeba natychmiast poinformować o tym ZUS.

Podstawa prawna
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353, z późniejszymi zmianami)