Firmy na Śląsku w pętli długów

Najgorzej jest na Śląsku - m.in. dlatego, że koncentruje się tu najwięcej wielkich państwowych przedsiębiorstw, najmniej elastycznych w czasie kryzysu. Takie wnioski płyną z najnowszego raportu Krajowego Rejestru Długów, do którego dotarliśmy.

Ogromne zaległości, które te firmy mają wobec swoich podwykonawców i kontrahentów, uruchamiają domino zwolnień i bankructw. Wzajemne długi firm w naszym regionie, wynoszące 2,2 mld zł, to jedna siódma długów wszystkich przedsiębiorstw w kraju.

2,2 mld złotych to należności, jakie mają wobec siebie, banków i urzędów śląskie firmy

Coraz więcej naszych regionalnych firm nie otrzymuje w terminie zapłaty za swoje towary lub usługi. Nie mogą istnieć bez pieniędzy -|więc najpierw zwalniają ludzi, a potem padają. Aż 73,9 proc. naszych przedsiębiorców nie dostaje zapłaty w terminie - i to jest krajowy rekord. Do końca roku może zniknąć nawet 100 śląskich przedsiębiorstw.

Co gorsza, w woj. śląskim obserwujemy coś na kształt finansowego "efektu motyla" - na naszych firmach odbijają się wydarzenia w najodleglejszych rejonach świata.Na Śląsku i w Zagłębiu jest stosunkowo dużo nowoczesnych firm, które żyją z eksportu. Aż 80 proc. tego eksportu trafiało do Niemiec. Tam też nasi krajanie znajdowali dobrze płatną pracę. Tymczasem gospodarka Niemiec jest silnie powiązana jest ze USA, które kryzys dotknął najmocniej.

- Zaległe należności dotyczą głównie przemysłu wytwórczego i przetwórczego, górnictwa, budownictwa, handlu hurtowego i detalicznego - mówi Adam Łącki, prezes Krajowego Rejestru Długów.
Jak przedsiębiorcy ratują się przed zatorami? Nie dostarczają towarów z odroczoną płatnością, a starych odbiorców pilnują, czy płacą i na ile towaru ich stać. Uruchamiają też windykatorów. Jeśli akcja się nie powiedzie - tną koszty. Kto nie wytrzymuje - upada. Od listopada przybyło w naszym województwie 35 tys. bezrobotnych.

Nasz region to soczewka

Długi firm wobec fiskusa, ZUS, innych firm i gmin, w których działają, przekroczyły już w całej Polsce 15 mld złotych, a w województwie śląskim, które bije tu niechlubne rekordy, ponad 2,2 mld złotych.
Zawinił nie tylko kryzys i polskie powiązania z globalnym rynkiem. Kiedy w bólach wije się państwowa firma, pozbawiona zastrzyku gotówki od właściciela (a tych na Śląsku jest w bród), umierają mniejsze firmy prywatne, jeszcze niedawno prężne. Na bruk posłały ostatnio 35 tysięcy osób.

- Sytuacja jest trudna i prawdopodobnie będzie jeszcze gorzej. Największy problem jest z płatnościami, z uzyskaniem należnych pieniędzy - przyznaje prezes Bartosz Skwarczak z firmy Progres, katowicki producent i dystrybutora stali.

Jego zdaniem mechanizm jest prosty: jeśli spada popyt, maleją przychody przedsiębiorców i marże, ale rosną zapasy w magazynach. Zamrożony jest kapitał, a o kredyt z banku trudniej. Pogarsza się kondycja firm, zaczynają się spóźniać z płatnościami jednym firmom, a te następnym.

Na zatory narzeka na Śląsku przemysł wytwórczy i przetwórczy oraz górnictwo, budownictwo i handel. Zaległe płatności dotknęły już około 200 tys. śląskich firm.

Właścicielowi hurtowni budowlanej w Bytomiu wydawało się, że złapał pana Boga za nogi, bo od 2008 roku dostarczał cegły i cement krakowskiemu deweloperowi. Czeka na pieniądze od jesieni - już bez pracowników. Zabrakło na towar, na płace, na podatki od firmy i na dzierżawę magazynu. Trzeba było zwolnić trzech pracowników hali i dwóch kierowców. Właściciel ucieka przed wierzycielami i walczy o przetrwanie, płacąc składki ZUS i podatki - a to nie jest normą.
- W województwie śląskim zaległe zobowiązania wobec fiskusa wynoszą 3,8 mld złotych, podczas gdy w całym kraju jest to 20,5 mld złotych - mówi Andrzej Kulik, rzecznik Krajowego Rejestru Długów.
Narobiliśmy w regionie o 20 mln zł wyższych długów niż przedsiębiorcy z Mazowsza, gdzie działa więcej firm. Nasz zaległy VAT to 1,8 mld zł, podatek akcyzowy 1,3 mld zł, a podatek CIT od firm 188 mln zł.
Niespłacone kredyty to w województwie śląskim 8,6 mld zł, podczas gdy w mazowieckim 5,2 mld, a w podlaskim tylko 532 mln zł. Gminom śląskim za lokale nie zapłacono aż 1,38 mld zł (drogie Mazowsze ma mniejszy dług: 1,34 mld zł, a Podlasie 164 mln zł). W obliczu kłopotów firmy poddają się i upadają same lub z pomocą wierzycieli. Zabite dechami witryny sklepów czy zakładów usługowych to dziś śląska codzienność. Efekt?

- W grudniu 2008 roku zarejestrowanych było 115,4 tys. bezrobotnych. W maju 150,5 tysiąca - mówi Aleksandra Skalec, rzeczniczka Wojewódzkiego Urzędu Pracy.

Tymczasem wciąż nie ma rządowego pakietu osłon. Część pracowników nie może zatem wejść w stan "uśpienia" z pensją od państwa, by szef miał czas na windykację należności i ponowne przyjęcie pracowników. Idą na bezrobocie.

Firmy bez finansowego krwiobiegu padają. W tym roku będzie 900 takich bankructw, z czego 100 w Śląskiem. To będą coraz większe firmy.

Rozmowa z Rafałem Antczakiem, wiceprezesem i głównym ekonomistą firmy doradczej Deloitte

Dlaczego to śląskich przedsiębiorców szczególnie dotyka plaga zatorów płatniczych?
Mamy kilka przyczyn powiązanych ze sobą. Problemu by nie było, gdyby przedsiębiorstwa mogły bez przeszkód uzyskać zastrzyk krótkoterminowego kredytu gospodarczego z banku. Bez niego ratują się kosztem innych firm.

A inne przyczyny naszych śląskich kłopotów?
To koncentracja wielkich przedsiębiorstw - głównie państwowych, mało elastycznych. Ich szefowie w porę nie ogłosili alertu, nie sporządzili spisu należności i wierzycieli, nie podjęli na czas prób odzyskania pieniędzy. Dziś nie płacą mniejszym firmom, urzędom skarbowym czy ZUS.

Państwo nie ma siły lub woli, by wyegzekwować te obowiązki wobec samego siebie?
No właśnie. Kłopoty wielkich firm państwowych odbijają się na firmach mniejszych, prywatnych, słabszych na rynku. Kryzys ujawnił tylko jak w soczewce to, jaka naprawdę jest kondycja polskich firm, w tym śląskich.