Badania zalecane dla kobiet i mężczyzn

Jeśli zależy nam na zachowaniu zdrowia do późnej starości, powinniśmy sami zadbać o profilaktykę chorób. Warto więc gromadzić wiedzę o zdrowym odżywianiu i stylu życia i stosować ją w praktyce.
Istotnym elementem profilaktyki są również badania. Dzięki nim można wcześnie wykryć czynnik, który w przyszłości mógłby doprowadzić do powstania choroby, np. wysoki poziom glukozy we krwi czy nadciśnienie tętnicze i poprzez modyfikację niezdrowych nawyków zmniejszyć zagrożenie.

Grupy ryzyka
Na początek warto zastanowić się, czy nie należymy do jednej z grup wysokiego ryzyka pewnych chorób. Wtedy niektóre badania musimy wykonywać częściej, większą uwagę należy też zwracać na znaki ostrzegawcze, jakie wysyła nasz organizm.

O przynależności do grupy ryzyka decyduje zwykle genetyczne podłoże niektórych chorób. Po przodkach możemy odziedziczyć np. skłonność do cukrzycy, chorób układu sercowo--naczyniowego, otyłości, a także niektórych nowotworów. Jeśli zatem w najbliższej rodzinie kobiety (matka, siostra, babka) wystąpiły przypadki nowotworu piersi, to powinna ona wcześniej (w wieku 30-40 lat) poddać się pierwszemu badaniu mammograficznemu.

Natomiast fakt wystąpienia u kobiet z bliskiej rodziny raka szyjki macicy nie ma większego znaczenia, ponieważ udowodniono, że nowotwór ten ma podłoże wirusowe - jest spowodowany wcześniejszym zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego. W tym przypadku profilaktykę zapewniają nam regularne badania cytologiczne, wykonywane w ramach kontrolnych wizyt u ginekologa.

Mężczyźni powinni natomiast pamiętać, że jeśli w ich najbliższej rodzinie (ojciec, dziadek) występowały przypadki raka prostaty, profilaktyczne badania tego narządu należy zacząć wcześniej, niż zaleca się dla reszty populacji, a więc już po ukończeniu 45. roku życia.

Istnieje też grupa badań zalecanych niezależnie od płci, np. oznaczanie poziomu glukozy we krwi, badanie ciśnienia, lipidogram, itp. Ich regularne wykonywanie może uchronić nas przed rozwojem chorób cywilizacyjnych - cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia, chorób naczyniowo-zakrzepowych, itp.
Niezależnie od tego, jakie badania przeszliśmy, czy są to analizy laboratoryjne, czy też badania obrazowe (ultrasonografia, prześwietlenie rentgenowskie, itp.) zawsze powinniśmy udać się z wynikami do lekarza. Specjalista wydając diagnozę, bierze bowiem pod uwagę również inne czynniki, np. wiek pacjenta, jego ogólny stan zdrowia, współistniejące choroby, itd.

1) Morfologia krwi oraz OB (odczyn Biernackiego)
Morfologia krwi to podstawowe badanie, które wykonuje się zawsze, gdy czujemy się źle, jesteśmy osłabieni, odczuwamy ból. Wynik zawiera liczbę komórek krwi - krwinek czerwonych (erytrocyty), białych (leukocyty) i płytek krwi (trombocyty). Ocenia się także zawartość hemoglobiny oraz objętość erytrocytów.
Prawidłowe wyniki badań:
Kobiety/Mężczyźni: Hematokryt: 37-47% / 40-54% Hemoglobina: 12-16g/dl / 14-18g/dl Erytrocyty: 3,5-5,2 mln / 4,2-5,4

Odczyn Biernackiego (OB), czyli odczyn opadania krwinek czerwonych to wskaźnik świadczący o toczącym się w organizmie procesie chorobowym.
Prawidłowe wyniki badań:
kobiety poniżej 60. roku życia: <12 mm/godz.; powyżej 60. roku życia: <20 mm/godz.
mężczyźni poniżej 60. roku życia: <8 mm/godz.; powyżej 60. roku życia: <15 mm/godz.

2) Badanie ogólne moczu
Nieprawidłowe wyniki w badaniu ogólnym moczu mogą pojawić się przy zakażeniach układu moczowego, kamicy nerkowej, niewydolności nerek, nowotworach nerek i pęcherza, zaburzeniach pracy prostaty oraz urazach.
Prawidłowe wyniki badań:
ciężar właściwy: 1,015-1,025 g/ml
pH: 5,5-6,8
bilirubina: <0,2 mg/dl
urobilinogen <1 mg/dl
białko <10 mg/dl
glukoza <15 mg/dl
ciała ketonowe <5 mg/dl
Osad moczu: śluz - obfity, nabłonki - nieliczne, bakterie - nieliczne, leukocyty 1-4 w polu widzenia.

3)Poziom glukozy we krwi
Oznaczanie poziomu glukozy jest podstawowym elementem profilaktyki cukrzycy. Jest wskazane szczególnie w przypadku osób z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo), z nadwagą i otyłością oraz po ukończeniu 45. roku życia.
Prawidłowe wyniki (na czczo):
< 100 mg/dl (5,6 mmol/l).
4) Pomiar stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi
To badanie ma szczególne znaczenie w wykrywaniu chorób cywilizacyjnych. Jest wskazane dla wszystkich, szczególnie zaś dla osób otyłych, palących papierosy, genetycznie obciążonych występowaniem chorób układu sercowo-naczyniowego, a także prowadzących bierny tryb życia.
Prawidłowe wyniki badań:
cholesterol całkowity - < 5 mmol/l (190 mg/dl)
cholesterol LDL - < 3 mmol/l (115 mg/dl)
cholesterol HDL:
- mężczyźni - > 1,0 mmol/l (40 mg/dl)
- kobiety - > 1,2 mmol/l (46 mg/dl)
trójglicerydy - < 1,7 mmol/l (150 mg/dl)

5) Pomiar ciśnienia tętniczego krwi
To podstawowy element profilaktyki nadciśnienia tętniczego, które jest przyczyną udarów mózgu, przerostu lewej komory serca i niewydolności serca, a także choroby wieńcowej, zawału, miażdżycy tętnic kończyn dolnych i niewydolności nerek.

Pomiary ciśnienia tętniczego możesz robić samodzielnie w domu (kup albo pożycz aparat do mierzenia ciśnienia). Najlepiej robić to o stałych godzinach, codziennie i według ściśle określonych reguł. Ponieważ nadciśnienie przez długi czas nie daje żadnych objawów, warto poddawać się badaniom profilaktycznym.

Prawidłowe wyniki badań:
120-129 mmHg ciśnienia skurczowego i 80-84 ciśnienia rozkurczowego.

Spytaj lekarza
Zanim zdecydujemy się wykonać jakieś badanie odpłatnie, dowiedzmy się u lekarza pierwszego kontaktu, czy nie możemy przebadać się w ramach swojego ubezpieczenia zdrowotnego - bez ponoszenia dodatkowych kosztów.

Co roku NFZ zawiera kontrakty na programy profilaktyczne. Obejmują one przede wszystkim badania przesiewowe (wykonywane u osób, u których nie występują objawy choroby). Jeśli u pacjenta stwierdza się nieprawidłowości, jest on automatycznie kierowany na pogłębioną diagnostykę, a w razie potrzeby - na leczenie szpitalne lub ambulatoryjne.

W tym roku realizowane będą programy wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy, chorób układu krążenia, chorób odtytoniowych (m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc), gruźlicy, wczesnego wykrywania jaskry oraz dla kobiet w ciąży - program badań prenatalnych.

Aby skorzystać z programu profilaktycznego, wystarczy zgłosić się do wybranej przychodni. Dokładną listę placówek, w których można się przebadać, znajdziemy w każdym wojewódzkim oddziale NFZ.
W niektórych miastach prowadzone są również lokalne akcje badań (np. Wydział Zdrowia Urzędu Miasta Łodzi finansuje badania kolonoskopowe w ramach profilaktyki raka jelita grubego).

Warto wiedzieć, że wszystkie programy profilaktyczne są kierowane do ściśle określonych grup wiekowych. Na przykład badanie w kierunku jaskry przeznaczone jest dla osób po 35. roku życia, które w ciągu ostatnich 2 lat nie były diagnozowane pod tym kątem, a w programie profilaktyki chorób układu krążenia mogą wziąć udział jedynie osoby w wieku 35, 40, 45, 50 i 55 lat. Stanowi to pewne ograniczenie, zwykle jednak wiek określony w programie jest jednocześnie granicą, od której pojawia się zwiększone ryzyko wystąpienia danej choroby.

Jeśli zdecydujemy się na samodzielne sfinansowanie badań, szukajmy placówek oferujących pakiety, np. profil sercowy, wątrobowy, kostny czy profil czterdziestolatka. Pozwalają one na kompleksową kontrolę stanu zdrowia.